Analiz: Dawn

Çeviri: M. Hulusi Cengiz

Haniye, Hamas’ın daha ılımlı yüzü olarak görülüyordu. Arap diplomatlar ve yetkililer, onu Gazze'deki daha sert seslere kıyasla nispeten pragmatik olarak değerlendiriyordu.

İran'da öldürülen Hamas lideri İsmail Haniye, üç oğlunun İsrail hava saldırısında hayatını kaybettiği Gazze'de çatışmalar sürerken Filistinli grubun uluslararası diplomasisinin sert konuşan yüzüydü. Ancak söylemlerine rağmen, birçok diplomat tarafından Gazze'deki grubun daha sert üyelerine kıyasla ılımlı biri olarak görülüyordu.

2017'de Hamas'ın lideri olan Haniye, Türkiye ve Katar'ın başkenti Doha arasında mekik dokuyarak, abluka altındaki Gazze Şeridi'nin seyahat kısıtlamalarından kurtuldu ve ateşkes görüşmelerinde müzakereci olarak hareket etmesine ya da Hamas'ın müttefiki İran'la görüşmesine olanak sağladı.

Haniye, Hamas savaşçılarının 7 Ekim saldırısını başlatmasından kısa bir süre sonra Katar merkezli Al Jazeera televizyonuna yaptığı açıklamada, "(Arap devletlerinin) (İsrail) ile imzaladığınız tüm normalleşme anlaşmaları bu çatışmayı sona erdirmeyecek" dedi.

İsrail'in saldırıya verdiği yanıt, bölgedeki sağlık yetkililerine göre Gazze'de şu ana kadar 35.000'den fazla insanın ölümüne neden olan bir askerî harekât oldu.

Oğulları hava saldırısında öldü

Hamas, Haniye'nin üç oğlunun- Hazem, Amir ve Muhammed- 10 Nisan'da İsrail hava saldırısında kullandıkları arabanın vurulması sonucu öldüğünü söyledi. Hamas, Haniye'nin üçü kız biri erkek dört torununu da saldırıda kaybettiğini açıkladı.

Haniye, İsrail'in oğullarının örgüt için savaştığı iddialarını reddetti ve öldürülmelerinin ateşkes görüşmelerini etkileyip etkilemeyeceği sorulduğunda "Filistin halkının çıkarları her şeyin önündedir" dedi.

Kamuoyu önünde kullandığı sert dile rağmen Arap diplomatlar ve yetkililer, Hamas'ın askeri kanadının 7 Ekim saldırısını planladığı Gazze'deki daha sert seslere kıyasla onu nispeten pragmatik olarak görüyordu.

İsrail ordusuna kendilerini "Gazze'nin kumlarında boğulurken" bulacaklarını söylerken, o ve Hamas lideri olarak selefi Halid Meşal, İsrail hapishanelerindeki Filistinlilerle rehinelerin takasını ve Gazze'ye daha fazla yardımı içeren Katar'ın arabuluculuğundaki ateşkes anlaşması için görüşmeler yapmak üzere bölgede mekik dokumuştu.

İsrail, tüm Hamas liderliğini "terörist" olarak görmeye devam ediyor ve Haniye, Meşal ve diğerlerini "Hamas terör örgütünün iplerini elinde tutmakla" suçluyor.

Ancak Haniye'nin 7 Ekim saldırısından önceden ne kadar haberdar olduğu net değil. Gazze'deki Hamas askeri konseyi tarafından hazırlanan plan o kadar sıkı korunan bir sırdı ki bazı Hamas yetkilileri zamanlaması ve boyutu karşısında şoke olmuş görünüyordu.

Yine de Sünni bir Müslüman olan Haniye'nin Hamas'ın savaş kapasitesinin artırılmasında büyük payı vardı ve bunun bir kısmını da örgüte desteğini gizlemeyen Şii çoğunluklu İran'la kurduğu bağlar oluşturuyordu.

Haniye'nin Hamas'ın Gazze'deki en üst düzey lideri olduğu on yıl boyunca İsrail, Haniye'nin liderlik ekibini insani yardımların grubun askeri kanadına aktarılmasına yardımcı olmakla suçladı. Hamas bunu reddetti.

Mekik diplomasisi

Haniye 2017'de Gazze'den ayrıldığında yerine, İsrail hapishanelerinde yirmi yıldan fazla zaman geçiren ve Haniye'nin 2011'de bir esir takasının ardından Gazze'ye geri kabul ettiği sertlik yanlısı Yahya Sinvar geçti.

Katar Üniversitesi'nde Filistin meseleleri uzmanı olan Adeeb Ziadeh, Haniye'nin ölümünden önce yaptığı açıklamada, "Haniye, Hamas'ın Arap hükümetleriyle olan siyasi mücadelesine liderlik ediyor" dedi ve Haniye'nin gruptaki daha sert isimlerle ve askeri kanatla yakın bağları olduğunu ekledi.

Ziadeh, "O, Hamas'ın siyasi ve diplomatik cephesiydi" dedi.

Haniye ve Meşal, ateşkes görüşmelerinde arabuluculuk rolü de üstlenen Mısır'da yetkililerle bir araya gelmişti. İran devlet medyasının bildirdiğine göre Haniye Kasım ayı başında İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney ile görüşmek üzere Tahran'a gitti.

Reuters'a konuşan üç üst düzey yetkili, Hamaney'in bu görüşmede Hamas liderine İran'ın önceden haberdar edilmediği sürece çatışmaya girmeyeceğini söylediğini aktardı. Reuters haberini yayınlamadan önce yorum taleplerine yanıt vermeyen Hamas, haberin yayınlanmasının ardından bir yalanlama yayınladı.

Haniye gençliğinde Gazze'deki İslam Üniversitesi'nde öğrenci aktivistiydi. Hamas 1987'de Birinci Filistin intifadası (ayaklanması) sırasında kurulduğunda ona katıldı. Tutuklandı ve kısa süreliğine sınır dışı edildi.

Haniye, Haniye'nin ailesi gibi Aşkelon yakınlarındaki Al Jura köyünden bir mülteci olan Hamas'ın kurucusu Şeyh Ahmed Yasin'in öğrencisi oldu.

1994 yılında Reuters'a verdiği demeçte Yasin'in genç Filistinliler için bir model olduğunu söyledi: "Biz ondan İslam sevgisini, İslam için fedakarlığı ve bu tiranlara ve despotlara diz çökmemeyi öğrendik."

2003 yılına gelindiğinde Yasin'in güvenilir bir yardımcısıydı ve Yasin'in Gazze'deki evinde, neredeyse tamamen felçli olan Hamas kurucusunun kulağına bir telefon tutarak konuşmaya katılmasını sağlarken fotoğraflanmıştı. Yasin 2004 yılında İsrail tarafından öldürüldü.

Haniye, Hamas'ın siyasete girmesinin ilk savunucularından biriydi. 1994 yılında bir siyasi parti kurmanın "Hamas'ın yeni gelişmelerle başa çıkmasını sağlayacağını" söyledi.

Başlangıçta Hamas liderliği tarafından reddedilen bu öneri daha sonra onaylandı ve Haniye, İsrail ordusunun Gazze'den çekilmesinden bir yıl sonra 2006'da grubun Filistin parlamento seçimlerini kazanmasının ardından Filistin başbakanı oldu.

Grup 2007 yılında Gazze'nin kontrolünü ele geçirdi.

2012 yılında Reuters muhabirlerinin Hamas'ın silahlı mücadeleyi bırakıp bırakmadığı sorusuna Haniye "Elbette hayır" yanıtını verdi ve direnişin "halk direnişi, siyasi, diplomatik ve askeri direniş olmak üzere her şekilde" devam edeceğini söyledi.

Kaynak: dawn.com

*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Makalede temsil edilen görüşlerin sorumluluğu yazara aittir, söz konusu yazı ve görüşler Hamaset'in editoryal politikasını yansıtmayabilir.