Yazar: Mohamad Bazzi

Çeviri: M. Hulusi Cengiz

Başkan, önceliğinin İsrail ve İran'ın dahil olduğu bölgesel bir çatışmadan kaçınmak olduğunu söylüyor. En iyi kozu, silahlarını saklamak

Kısa bir süre önce üç hafta kaldığım Lübnan'dan döndüğümde, insanların İsrail ile Hizbullah arasında geniş çaplı bir savaşa dönüşebilecek bir olaya hazırlıklı olduğunu gördüm. Geçtiğimiz hafta bölgede yaşanan misillemeler, tam da bu tür çatışmalara benziyor.

İsrail ve düşmanları arasındaki her saldırı ve karşı saldırı, Gazze'deki felaket savaşının İran ve Irak, Lübnan, Suriye ve Yemen'deki müttefik milisleriyle bölgesel bir çatışmaya dönüşme riskini artırıyor. Joe Biden, ana önceliğinin böyle bir savaşı önlemek olduğunu söyledi. Bu nedenle, önümüzdeki birkaç gün kritik olabilir.

Salı akşamı İsrail'in Beyrut'un güneyine düzenlediği hava saldırısında, günler önce 12 çocuğun ölümüne neden olan roket saldırısını düzenlemekle suçladığı üst düzey bir Hizbullah komutanı olan Fuad Şükr öldürüldü. Şükr'ün öldürülmesi, saatler sonra Hamas'ın siyasi lideri İsmail Haniye'nin çarşamba günü erken saatlerde Tahran'da öldürülmesiyle gölgede kaldı. Bu saldırı, İran'ın yeni cumhurbaşkanının yemin töreni için Haniye ve düzinelerce müttefikine ev sahipliği yapan İran liderlerini şok etti ve utandırdı.

Haniye'nin küstahça öldürülmesi, ziyarete gelen yabancı devlet adamlarını korumakla ve İran tarafından finanse edilen ve desteklenen, Hizbullah ve Hamas'ı da içeren bir dizi bölgesel milisi koordine etmekle görevli olan İran Devrim Muhafızları için özellikle küçük düşürücü oldu. İran, Haniye'nin kendi topraklarında öldürülmesinin intikamını almaya yemin etti.

Ancak Şükr suikastı, daha da ölümcül bir barut fıçısı olma potansiyeline sahip çünkü Gazze'nin ötesinde bölgesel bir savaşı ateşlemeye en çok yaklaşan fay hattının üzerinde yer alıyor: İsrail-Lübnan sınırı. Perşembe günü Şükr'ün cenazesinde video bağlantısı aracılığıyla bir konuşma yapan Hizbullah lideri Hasan Nasrallah, grubunun komutanın öldürülmesine misilleme yapacağını açıkça belirtti ve İsrail ile çatışmanın "yeni bir aşamaya" girdiği uyarısında bulundu.

Nasrallah, İsrail'in Beyrut'un güney banliyölerinde, Hizbullah liderlerinin yaşadığı ve grubun çok sayıda ofisinin bulunduğu yoğun nüfuslu bir Şii mahallesi olan Haret Hreik'e saldırarak "kırmızı çizgiyi" aştığını söyledi. Nasrallah, geçmişte İsrail'in Beyrut'a veya banliyölerine yönelik herhangi bir saldırısına Tel Aviv'e füze ve roket fırlatarak misilleme yapma tehdidinde bulunmuştu.

Şükr'ün uzun süredir Hizbullah yetkilisi olduğu ve grubun eski askeri komutanı ve 1983'te Beyrut'taki ABD deniz kışlasının bombalanmasının beyni olan İmad Muğniye'ye yakın olduğu bildirildi.

ABD, 241 ABD askeri personelinin ölümüne yol açan bombalamadaki rolü nedeniyle Şükr'ün başına 5 milyon dolar ödül koymuştu.

Şükr yıllardır İsrail'in hedefinde olsa da suikast, İsrail ordusunun 27 Temmuz'da İsrail işgali altındaki Golan Tepeleri'ndeki ücra bir kasabada bir futbol sahasına düzenlenen ve 12 çocuğun ölümüne neden olan roket saldırısından sorumlu olduğunu söylemesinin ardından gerçekleşti. İsrail ve ABD, Mecdel Şems kasabasına yapılan ölümcül saldırıdan Hizbullah'ı sorumlu tutarken İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu da "sert" bir karşılık verileceği sözünü verdi.

Hizbullah saldırının sorumluluğunu reddetti ancak günün erken saatlerinde Golan Tepeleri'ndeki İsrail askeri tesislerine roket yağdırdığını kabul etti. Hizbullah ve destekçileri futbol sahasındaki patlamanın, İsrail'in gelen roketleri vurmak için kullandığı Demir Kubbe füze savunma sistemindeki bir arızadan kaynaklandığını iddia ediyor.

Birbiriyle çelişen açıklamalara rağmen, bu olay tam da Orta Doğu'daki pek çok kişinin İsrail ile İran'ın "direniş ekseni"nin en güçlü üyesi olan Hizbullah arasında geniş çaplı bir savaşa yol açacak bir gerilime yol açmasından korktuğu türden bir olaydır.

Hamas militanlarının 7 Ekim'de İsrail'in güneyine düzenlediği saldırıdan bir gün sonra Hizbullah, İsrail'in kuzeyine roket ve insansız hava araçları fırlatmaya başladı; Lübnanlı milislerin liderleri bunu İsrail askeri kaynaklarını Gazze'den uzaklaştırmak amacıyla Filistinlilerle dayanışma eylemi olarak tanımladı.

İsrail'in ağır hava saldırıları ve topçu ateşiyle karşılık verdiği güney Lübnan'daki saldırılarda 350 Hizbullah savaşçısı ile aralarında çocuk ve sağlık görevlilerinin de bulunduğu 100'den fazla sivil hayatını kaybetti. İsrail ordusu salı günü itibariyle Ekim ayından bu yana en az 25 sivil ve 18 askerin Hizbullah saldırılarında öldüğünü açıkladı. Sınırın her iki tarafında on binlerce sivil evlerini terk etmek zorunda kaldı.

İsrail'in Gazze'ye yönelik acımasız savaşı geçtiğimiz dokuz ay boyunca yoğunlaştıkça, İsrail-Lübnan sınırında neredeyse her gün yaşanan karşılıklı ateş de azaldı ve arttı. İsrail ve Hizbullah, sertlik yanlısı İsrailli politikacıların ve askeri yetkililerin yaygaralarına rağmen, her iki ülke için de yıkıcı olacak daha büyük bir savaş istemedikleri konusunda ısrarcı oldular. Ancak her iki taraf da diğerinin sınırlarını test ettikçe, çatışmanın sınır bölgelerinin ötesine -tasarımla olmasa bile- kazayla ya da yanlış hesaplamayla yayılma tehlikesi de artıyor.

Salı günü Beyrut'a düzenlenen hava saldırısından önce İsrailli yetkililer Batı medyasına verdikleri demeçte, verdikleri yanıtın birkaç gün sürecek yoğun çatışmalara yol açacağını söylediler. Ancak iki tarafın da birkaç gün içinde bile gerilimi düşürecek net bir yolu yok. Görünen o ki Netanyahu, ABD yönetiminin Beyrut'u veya güney banliyölerini hedef almaktan kaçınması yönündeki ricalarını dikkate almadı, böylece Hizbullah'ın karşılık olarak gerilimi tırmandırma ihtimali azalacaktı.

İsrail ve Hizbullah arasında 2006 yazında yaşanan savaşa benzer büyük çaplı bir savaş, İsrail ve ABD'yi İran ve müttefikleriyle daha geniş çaplı bir çatışmanın içine çekebilir. İran ise Hamas, Hizbullah, Yemen'deki Husiler, Irak ve Suriye'deki bazı Şii gruplar da dahil olmak üzere milisleri kullanarak Gazze savaşını durdurmaları için İsrail ve ABD üzerindeki baskıyı artırmak amacıyla bölgedeki hedeflere saldırıyor.

Ekim ayından bu yana Biden ve üst düzey yardımcıları, en büyük önceliklerinin İsrail'in Gazze'yi işgalinin tam da bu tür bir bölgesel çatışmaya dönüşmesini engellemek olduğunda ısrar ettiler.

Ancak Biden, tüm cephelerde gerilimi azaltmanın en kestirme yolundan kaçındı: ABD yönetiminin Ekim ayından bu yana Netanyahu hükümetine vaat ettiği 6,5 milyar dolarlık silah ve diğer güvenlik yardımlarının bir kısmını geri çekmesi ve Netanyahu'ya ateşkesi kabul etmesi için baskı yapması.

Bunun yerine Biden, bazılarının yıllardır İsrail mahkemelerinde sürüncemede kalan bir dizi yolsuzluk suçlamasından ve hükümetinin 7 Ekim'e kadar olan güvenlik başarısızlıklarına ilişkin bağımsız bir soruşturmadan kaçmak için Gazze savaşını uzatmaya çalışmakla suçladığı İsrail başbakanı üzerinde sahip olduğu önemli kozu heba etti.

Biden yönetiminin son birkaç aydaki en büyük hatalarından biri, Hamas ve İsrail arasında uzun süredir devam eden ateşkes görüşmelerini sadece Gazze'ye odaklanmış gibi göstermek ve İran'ın bölgedeki tüm müttefiklerinin, özellikle de Hizbullah ve Husilerin, Gazze'deki çatışmalar durduğunda kendilerinin de geri çekileceklerini açıkça belirttiklerini kabul etmemek oldu.

Son haftalarda bir umut ışığı belirdi: Biden yönetimi, Netanyahu hükümetine Lübnan'da geniş çaplı bir savaş başlatmak için ihtiyaç duyacağı türden kapsamlı bir ABD askeri desteği alamayabileceği sinyalini verdi.

Ancak İsrail ile Hizbullah arasındaki çatışmanın kontrolden çıkmasını önlemek için ABD ve Batılı müttefikleri, Gazze'de derhal ateşkes sağlanması ve Netanyahu'nun bölgesel saldırıları tırmandırmaktan, İran ve müttefiklerini yıkıcı bir savaşa sürüklemekten vazgeçmesi konusunda ısrarcı olmalıdır. Bunun alternatifi daha fazla kan dökülmesi ve ahlaksızca yıkımdır.

Kaynak: The Guardian

Mohamad Bazzi, Hagop Kevorkian Yakın Doğu Çalışmaları Merkezi'nin direktörü ve New York Üniversitesi'nde gazetecilik profesörüdür.

*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Makalede temsil edilen görüşlerin sorumluluğu yazara aittir, söz konusu yazı ve görüşler Hamaset'in editoryal politikasını yansıtmayabilir