Yazar: Zahid Hussain

Çeviri: M. Hulusi Cengiz

Ordu şimdi geçici bir yönetim kurarak görevi devraldı. Ancak bu, Güney Asya ulusunu sarsan siyasi kargaşayı sona erdirebilir mi? Durum gelişmeye devam ediyor

Her şey, öğrencilerin tartışmalı bir iş kotası sistemine karşı protestolarıyla başladı ve kısa sürede Hasina Vecid yönetimine karşı kitlesel bir harekete dönüştü. Hükümet, fiilen tek partili bir sistem kurarak muhalefeti siyaset sahnesinden silmişti.

Acımasız yasalar Bangladeş'i otoriter bir devlete dönüştürdü. Ancak öğrenci protestoları bu korkuyu kırdı. Yönetimin gösterileri bastırmak için zorlayıcı güç kullanması öfkeyi daha da arttırdı. Yüzlerce protestocu güvenlik güçleri tarafından öldürüldü ve sokaklar savaş alanına döndü. Bangladeş, 50 yılı aşkın tarihinde böylesi bir şiddete tanık olmamıştı. Protestolar, Hasina Vecid hükümetinin yenilmezliği efsanesini yıktı.

Haftalar içinde kitlesel bir ayaklanmaya dönüşen protestolar, otoriter rejimin hakimiyetini kırdı. Devlet tarafından bastırılan muhalif güçleri birleştirdi. Geçtiğimiz haftalarda yaşanan olaylar, sistemdeki fay hatlarını da ortaya çıkardı. Bu, gerçekleşmeyi bekleyen bir patlamaydı. Sadece bir tetikleyiciye ihtiyaç vardı ve bu da öğrenci protestolarıyla sağlandı. Devlet işlerinin yüzde 30'unun 'özgürlük savaşçılarının' ailelerine tahsis edilmesi 2018'deki protestoların ardından kaldırılmıştı, ancak bu yıl geri getirildi. Bu, devlet kurumlarını Awami Ligi sadıklarıyla doldurmaya yönelik bir hamle olarak görüldü.

Huzursuzluğu körükleyen sadece siyasi baskı değil, artan hayat pahalılığıydı. Artan hayat pahalılığı ve gençler arasında yükselen işsizlik, huzursuzluğu körükledi. Z kuşağının, Hasina Vecid'in istifa edip ülkeden kaçmasına neden olan hareketin öncüsü olması şaşırtıcı değil. Bangladeş, son yıllarda bölgenin en hızlı büyüyen ekonomilerinden biri olmasına rağmen, sahip olanlar ve olmayanlar arasındaki uçurum genişledi. Çift haneli rakamlara ulaşan enflasyon da hoşnutsuzluğu körükledi. Tüm bunlar rejime karşı güçlü bir ayaklanmaya yol açtı.

Hasina Vecid, babası ve Bangladeş'in kurucusu Şeyh Mucibur Rehman'ın 1975 yılında askeri bir darbeyle öldürülmesinin ardından siyasete girdi. 1981'de ülkeye dönmeden önce birkaç yıl Hindistan'da sürgünde yaşadı. Awami League partisinin 1996'daki seçimleri kazanmasının ardından ilk kez başbakan oldu. Ancak bir sonraki seçimi rakibi Khaleda Zia'ya karşı kaybetti. İki kadın birkaç yıl boyunca Bangladeş siyasetini domine etti.

Hasina, iki yıl süren ordu destekli 'teknokratik hükümet'in ardından yapılan 2008 seçimlerini kazandı. Bu dönem, onun iktidar üzerindeki otoriter hakimiyetine işaret ediyordu. Başlıca rakibi Khaleda Zia da dahil olmak üzere muhaliflerini hapse attı. Hükümeti, birçok muhalefet liderini Bangladeş'in bağımsızlık savaşı sırasında 'işbirlikçi' oldukları gerekçesiyle şüpheli yargılamaların ardından idam etti.

Partisi, hepsi de hile iddialarıyla gölgelenen dört seçimi art arda kazandı. Bu yılın Ocak ayında yapılan son seçimler, ana muhalefet partileri tarafından boykot edildi. Seçime ülke tarihindeki en düşük katılım gerçekleşti. İnsan Hakları İzleme Örgütü, ülkedeki hapishanelerin seçimlerden önce yapılan baskılarda tutuklanan muhalif aktivistlerle dolu olduğunu söyledi.

Muhalefet partilerinin parlamentoda neredeyse hiç varlık gösterememesi tek partili bir sistemin önünü açtı

Son seçimler, Hasina Vecid'in iktidarının çöküşünün başlangıcı oldu. Bu hafta Dakka'da yaşananlar, öfkeli kalabalıkların eski başbakanın konutunu yağmalaması ve Mucibur Rehman'ın heykellerini yıkması, halkın otoriterliğe karşı duyduğu öfkenin bir tezahürüydü. Herhangi bir liderliğin yokluğunda sokakları yöneten kontrolsüz çetelerin görüntüsü endişe vericiydi.

Demokratik sürecin yok edilmesine rağmen, Bangladeş onun yönetimi sırasında eşi benzeri görülmemiş bir ekonomik büyüme kaydetti. Bangladeş, bir "sepet durumu"ndan Üçüncü Dünya ülkeleri için bir model olarak ortaya çıktı. Ülke insani kalkınma göstergelerinde de iyi bir performans sergiledi. Ancak son aylarda yaşanan ekonomik yavaşlama ve yükselen enflasyon, orta ve uzun vadeli ekonomik beklentiler konusunda soru işaretleri yaratarak sosyal ve siyasi huzursuzluğu arttırdı.

Hasina Vecid'in iktidarı, Dakka'nın Yeni Delhi'ye çok yakınlaştığını gördü. Partisinin Yeni Delhi ile ilişkisi, Hindistan'ın 1971 savaşındaki rolüne kadar uzanıyor. Hasina Vecid'in babasının öldürülmesinin ardından Hindistan'a sürgüne gitmesi de onu Hindistan yönetimine yakınlaştırdı. Ancak Hindistan yanlısı tutumu, başta dini partiler olmak üzere muhalefetin tepkisini çekti. Onun devrilmesiyle Yeni Delhi, yakın bir bölgesel müttefikini kaybetmiş oldu.

Şu anda ülkenin kontrolünü ele geçirmiş olan Bangladeş ordusunun uzun bir darbe geçmişi var. Geçtiğimiz 15 yıl boyunca geri planda kalmış ya da Hasina Vecid hükümetini desteklemişti ancak mevcut iktidar boşluğu onu hakem rolüne itti. Artık ülkede askeri yönetimi dayatmak mümkün olmayacaktır. Bir siyasi partinin otoriter yönetimine karşı mücadele eden halkın askeri diktatörlüğü kabul edeceği oldukça şüphelidir.

Askeri yönetimi caydıran bir diğer neden, başta BM olmak üzere uluslararası toplumdan beklenen tepkidir. Bangladeş, BM barış gücüne en çok katkı sağlayan ülkeler arasında yer alıyor. Ordunun yönetime el koyması halinde ülkenin bu konumunu kaybedebileceğine dair açık işaretler var.

Ordunun, teknokratlardan oluşan geçici bir hükümeti destekleyeceği artık giderek daha açık hale geliyor. Ancak böyle bir düzenlemenin son derece istikrarsız bir ortamda işe yarayıp yaramayacağı henüz belli değil.

Kaynak:  Dawn

Zahid Hussain popüler bir Pakistanlı gazeteci, yazar ve televizyon analistidir.

*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Makalede temsil edilen görüşlerin sorumluluğu yazara aittir, söz konusu yazı ve görüşler Hamaset'in editoryal politikasını yansıtmayabilir.