Yazar: David Uren
Çeviri: M. Hulusi Cengiz
Ekonomik varlıkların tahrip edilmesi savaşın doğasında vardır; ancak çatışmalar genellikle Gazze'de yaşanan ölçekte bir ekonomik yıkıma yol açmaz. Hem Dünya Bankası hem de Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Komisyonu'nun ekonomik çöküşü tanımlayan çalışmalarıyla birlikte, 2024'ün ilk çeyreğinde Gazze'deki ekonomik faaliyetlerin değeri savaş öncesi seviyelerin yüzde 86 altındaydı.
Dünya Bankası raporu, “7 Ekim'den bu yana Filistin ekonomisi, yakın ekonomi tarihinde kaydedilen en büyük ekonomik şoklardan birini yaşadı” sonucuna varmıştır. Karşılaştırma yapmak gerekirse, Uluslararası Para Fonu (IMF) rakamları, Ukrayna ekonomisinin Rusya'nın saldırısının ardından 2022'de yüzde 29 düştüğünü gösteriyor. Bir akademik çalışma, İkinci Dünya Savaşı sırasında Almanya ekonomisinin yüzde 64, Japonya ekonomisinin ise yüzde 52 küçüldüğünü tahmin etmektedir.
Gazze'deki 2014 savaşı ise GSYİH'de yüzde 38'lik bir düşüşe neden oldu
IMF ekonomik veri tabanına göre, nispeten yüksek harcama yapan Amerikan ve müttefik askerlerinin akını, insani acılara rağmen hem Afganistan hem de Irak ekonomilerinin 2003'ten itibaren mütevazı bir ekonomik büyüme kaydettiği anlamına geliyordu. Afganistan ekonomisi, ABD'nin çekilmesinin ardından 2022 yılında yüzde 20 daraldı. Gazze'deki 2014 savaşı ise GSYİH'de yüzde 38'lik bir düşüşe neden oldu.
Dünya Bankası, 2024'ün ilk çeyreğinde Gazze'deki özel sektör kuruluşlarının yüzde 82'sinin hasar gördüğünü ya da tamamen yıkıldığını tahmin ediyor. Sosyal altyapı üzerindeki etki de benzer olup sağlık tesislerinin ve okulların yaklaşık yüzde 84'ü hasar görmüş ya da yıkılmıştır.
Sulama altyapısı, çiftlik hayvanları, meyve bahçeleri, makineler, depolama ve araştırma istasyonları da dahil olmak üzere tarımsal varlıkların yüzde 80 ila 96'sı bu yılın başlarında vurulmuştur. Dünya Bankası, bu durumun tarımsal gıda zincirlerine bağımlı olanları güvenilir gıda ya da gelirden yoksun bıraktığını kaydetmiştir. Çatışmadan önce tarım ve buna bağlı gıda zinciri hem Gazze hem de Batı Şeria'da GSYİH'nin yüzde 15'ine katkıda bulunuyordu.
Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı tarafından bildirilen GSYİH tahminleri, Gazze'nin çatışmadan önceki üç yılda her çeyrekte ortalama 670 milyon ABD dolarına eşdeğer katma değer ürettiğini göstermektedir.
Bu rakam, 2023'ün üçüncü çeyreğinde 129 milyon ABD dolarına, bu yılın ilk çeyreğinde ise 92 milyon ABD dolarına düşmüştür. 2023'ün dördüncü çeyreği için sektörel bir dağılım yapıldığında, inşaat sektöründe yüzde 96, tarımda yüzde 93, hizmetlerde yüzde 77 ve sanayi sektöründe yüzde 92'lik bir düşüş görülmektedir.
Filistin'de yoksulluk uzun zamandır yüksek seviyelerde seyretmektedir.
2022 itibariyle, Gazze halkının yüzde 80'i bir miktar uluslararası yardıma muhtaçken, hanelerin yarısından fazlası için yardım birincil gelir kaynağıydı. Hem Gazze hem de Batı Şeria'daki insanların üçte biri güvenli gıda kaynaklarından yoksundu.
Dünya Bankası verilerine göre, Batı Şeria ve Gazze de dahil olmak üzere Filistin'in savaştan önceki kişi başına düşen yıllık GSYİH'si 3800 ABD dolarına eşdeğerdi ve Filipinler ile Vietnam arasında yer alıyordu. Bununla birlikte, bölge yüzde 97,5 gibi yüksek bir okuryazarlık oranına sahipken, çatışmalardan önceki ortalama yaşam süresi 75,5 yıl ile Meksika ve Macaristan arasında yer alıyordu.
Bu yılın başında Gazze halkının dörtte üçü ülke içinde yerinden edilmişti ve güvenli bir barınaktan yoksundu. Su, yakıt, elektrik ve sanitasyona erişim sıkıntısı yaşanıyordu.
Gazze şu anda büyük ölçüde BM kuruluşları aracılığıyla yapılan maddi yardım akışına bağımlı durumdadır. Ancak bunlar da büyük ölçüde kısıtlanmış durumdadır. Birleşmiş Milletler, 2023'teki çatışmadan önce Gazze'ye günde 500 kamyon girerken, Eylül 2024'ün ilk iki haftasında sadece 166 kamyonun geçişine izin verildiğini bildirmektedir.
Gazze'deki ekonomik çöküş kadar olmasa da Batı Şeria Filistin bölgesi de keskin bir gerilemeyle karşı karşıyadır. 2023'ün dördüncü çeyreğinde GSYİH bir önceki çeyreğe göre yüzde 19 azalmıştır. Batı Şeria'daki özel sektör işletmelerinin neredeyse tamamı satışlarında düşüş olduğunu bildiriyor. Yüzde 42'si ise işe giden çalışan sayısının düştüğünü ve bunun hareket kısıtlamalarının artmasından kaynaklandığını söylemektedir.
Çatışmadan önce Batı Şeria'daki Filistinlilerin yüzde 22'si İsrail'de ya da İsrail yerleşimlerinde çalışıyordu. Ancak bu işçilerin yüzde 90'ı şu anda işlerini kaybetmiş durumdadır ve bunun sonucunda Batı Şeria'daki işsizlik oranı yüzde 12,9'dan yüzde 32'ye yükselmiştir. Filistin Yönetimi, kamu sektörü çalışanlarına yaptığı ödemeleri büyük ölçüde geciktirmiş durumdadır.
Birleşmiş Milletler, Gazze'deki yıkımın 42 milyon ton enkaz bıraktığını ve Bloomberg'in hesaplamasına göre bu enkazı temizlemek için New York'tan Singapur'a kadar uzanan bir damperli kamyon kuyruğu gerekeceğini tahmin etmektedir.
İsrail hükümeti, savaş sona erdiğinde Singapur'u model alan fütüristik bir Gazze serbest ticaret bölgesi fikrini desteklemektedir. Yeniden yapılanma, Suudi Arabistan, BAE, Mısır, Ürdün ve Fas tarafından denetlenecek ve hedeflenen tamamlanma tarihi 2035 olacaktır. Bölge, İsrail, Mısır ve Filistin Rehabilitasyon Otoritesi tarafından yönetilecektir.
Kaynak: The Strategist
*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Makalede temsil edilen görüşlerin sorumluluğu yazara aittir, söz konusu yazı ve görüşler Hamaset'in editoryal politikasını yansıtmayabilir.