Yazar: John Kampfner

Çeviri: M. Hulusi Cengiz

Robert Fico'nun hayatta kalıp kalmaması ya da görevine devam edip etmeyeceği bir yana, Slovakya şu anda uçurumun kenarında duruyor. Fico'ya yönelik suikast girişiminin yarattığı şok, onun istismar ettiği derin bölünmeleri iyileştirebilir, ancak mevcut işaretler pek umut verici değildir.

1993'te Çekoslovakya'nın "kadife boşanma" olarak bilinen barışçıl ayrılığından birkaç yıl sonra, yeni bağımsız Slovakya devleti endişe kaynağı olmaya başlamıştı. Dönemin ABD Dışişleri Bakanı Madeleine Albright, bu ülkeyi Avrupa'nın "kara deliği" olarak nitelendirmişti.

Nihayetinde, Slovakya 2004 yılında Avrupa Birliği ve NATO'ya katıldı. O dönemde Batı'da, ülkenin nihayet oturmuş bir kimliğe ve sağlam ittifaklara sahip olduğu varsayılıyordu. Ancak, ardından Robert Fico geldi. Fico, kimlik siyasetini erken benimseyen bir popülist olarak dikkat çekti. Küçük kasaba ve köylerdeki emekçi kadın ve erkekleri, ithal fikirlerle dolu başkent Bratislava'daki metropol elitine karşı kışkırtarak, 2006-2010 ve 2012-2018 yılları arasında başbakanlık yaptı. Mali çöküşün ardından Orta Avrupa'da pek çok kişinin duyduğu güvensizliği istismar ederek kendi kitlesi için Batı'ya karşı sert eleştirilerde bulundu.

Bugün ise Fico'nun kötü durumu ve 5 milyon nüfuslu Slovakya uçurumun kenarında. Başbakan hayatta kalsa da kalmasa da ve görevine devam edebilse de ortaya çıkan derin bölünmeler yaygın sivil huzursuzluğa yol açabilir. Çarşamba günkü suikast girişiminin yarattığı şokun, aklıselimin galip gelmesini, ulusal birlik hükümeti kurulmasını ve düşmanlıkların yatıştırılmasını sağlaması hala mümkün. Ancak Fico'nun bazı bakanlarının "medyayı" ve düşmanca unsurları suçlayan açıklamaları göz önüne alındığında, umut verici işaretler pek yok.

Slovakya, şiddete yabancı değil. Şubat 2018'de, Fico hükümetinin karıştığı yolsuzlukları, AB sübvansiyonlarını ve İtalyan mafyasını araştıran genç gazeteci Jan Kuciak, başkentin dışındaki evinde kiralık katiller tarafından vurularak öldürüldü. Arkeolog olan nişanlısı Martina Kušnírová da onunla birlikte öldürüldü.

Bu ölümler Slovakya'yı derinden sarstı. 1989'da komünizmi yıkan kadife devrimden bu yana en büyük gösterilerde on binlerce Slovak sokaklara dökülerek öfkelerini ifade etti. Sonunda Fico ve tüm kabinesi istifa etmek zorunda kaldı, ancak Fico, ABD'li milyarder George Soros'u protestoları kışkırtmakla suçlamadan önce değil.

Yaşanan dehşetten doğan umut uzun sürmedi. Haziran 2019'da çevre aktivisti ve avukat Zuzana Caputova sansasyonel bir şekilde cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazandı. Aylar sonra değişimin habercisi olan yeni bir hükümet seçildi. Ancak göreve geldikten birkaç hafta sonra pandemi başladı ve sorunlar da beraberinde geldi. Slovakya'da dört yıl içinde dört başbakan görev yaptı. Her biri Covid, enflasyon, enerji krizi ve Ukrayna'daki savaşla başa çıkmakta zorlanan koalisyonlar yönetimi devraldı.

Komşu Macaristan'ın lideri Viktor Orban'ı kendine örnek alan Fico, muhalefette geçirdiği dönemi daha da sağa kayarak geçirdi ve Slovakya hükümetinin Ukrayna'ya silah gönderme kararına karşı çıktı. Slovakya, Kiev'in en sadık destekçilerinden biri olmuş ve savaş uçağı gönderen ilk NATO ülkesi olmuştu.

Eylül 2023'teki parlamento seçimleriyle ilgili bir BBC radyo belgeseli hazırlarken birkaç farklı bölgeyi ziyaret ettim. Her yerde "onlar ya da biz" suçlaması ve birbirine zıt gerçekler atmosferi hâkimdi. Fico'nun önde gelen müttefiklerinden Ľuboš Blaha, program için yaptığım bir röportajda bana Ukrayna savaşının rekabet eden kültürel değerler üzerine kurulu olduğunu söyledi. Slovakya'nın Ukrayna'yı savunan eşcinsel yanlısı "liberal faşistler" tarafından yönetilmek istemediğini belirtti. Blaha şu anda parlamento başkan yardımcısı.

Fico, kendi devlet başkanı Čaputova'yı "Amerikan ajanı" olarak nitelendirdi. O da Rusya tarafından desteklenen sağdan gelen bir "bilgi fırtınası" konusunda uyarıda bulundu. Kendisine karşı yasal işlem başlattıktan sonra, ikinci bir başkanlık dönemi için aday olmayacağını açıkladı.

Seçim kampanyası, birbirinden tamamen farklı iki anlatı etrafında şekillendi: diktatör olduğu iddia edilen Fico ve gururlu vatansever Fico. Sonuç yakındı ama Fico, Smer-SD partisinin oyların en büyük kısmını kazanması ve sağcı bir koalisyona liderlik etmesiyle galip geldi.

Birkaç hafta içinde liberallerin en kötü korkularının birçoğu gerçekleşti. Fico, Ukrayna konusunda 180 derecelik bir dönüş yaparak silah satışını durdurdu. (Adil olmak gerekirse Slovakya, elindeki tüm silah stokunu vermişti ve bunların yerine NATO'nun izniyle daha modern silahlar alıyordu).

Orban ve Fico ile Putin, artık Avrupa'nın kalbinde iki sempatik lidere sahip. Her ikisi de NATO'dan ya da AB'den ayrılmayı düşünmüyor, kendi içlerinde bir diken olmayı tercih ediyorlar.

Slovakya için trajedi, genç mobil işgücünün çoğunun ülkeyi terk etmeyi tercih etmesi. Bazıları sınırın öte tarafına, zıtlığın çok keskin olduğu komşu ülkeye gidiyor. Çek Cumhuriyeti, 2023'te sadık batı yanlısı Petr Pavel'i cumhurbaşkanı olarak seçti. En azından şimdilik, büyük kardeş farklı bir yol seçti.

Kaynak: www.theguardian.com

John Kampfner: İngiliz yazar, yayıncı ve yorumcudur. Yedinci kitabı Berlin'in İzinde, Yeniden Keşfedilen Bir Şehrin Hikayesi Ekim 2023'te yayımlandı.

*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Makalede temsil edilen görüşlerin sorumluluğu yazara aittir, söz konusu yazı ve görüşler Hamaset'in editoryal politikasını yansıtmayabilir.