Yazar: Mohammad Sarfi

Çeviri: M. Hulusi Cengiz

İslam Devrimi'nin zaferinden önceki seçimlerin doğasını anlamak için bu tarihsel ifadeler üzerinde düşünmek faydalı olacaktır. İran asıllı Amerikalı Ortadoğu tarihçisi Ervand Abrahamian, "A History of Modern Iran" adlı kitabında şöyle yazıyor: "Şah, Emniyet Müdürü ile birlikte potansiyel adayları inceler ve onları 'uygun' ya da 'uygun değil', 'milli gururdan yoksun', 'deli', 'kibirli', 'zararlı', 'aptal', 'tehlikeli', 'utanmaz', 'inatçı ve dik kafalı' ve 'korkak' gibi niteliklerle işaretlerdi.

 Uygun isimler daha sonra İçişleri Bakanlığı'na ve İçişleri Bakanlığı aracılığıyla da il valilerine ve yerel seçim komitelerine teslim edilirdi. Bu komitelerin tek görevi oy pusulalarını dağıtmak ve sandıkları denetlemekti; komite üyeleri tamamıyla merkezi hükümet tarafından atanırdı. Seçim yarışında ısrar eden adaylar ya hapse atılacak ya da sürgüne gönderilecekti."

Birleşik Devletler Yüksek Mahkemesi Yargıcı William O. Douglas, "Garip Topraklar ve Dost İnsanlar" adlı kitabında şöyle yazıyor: "Son olarak, temsilciniz halkının ihtiyaçlarına dikkat etmiyorsa ve parlamentoda sizin yararınıza yasalar çıkarmıyorsa, neden başka birini seçmiyorsunuz diye sordum.

Bu soru üzerine dinleyicilerden yüksek sesli bir kahkaha yükseldi. Son konuşmacı, 'Siz bilemezsiniz' dedi. Elimizdeki temsilcinin kendisi büyük bir toprak ağası; bu nedenle bizim lehimize olan hiçbir yasayı onaylamayacaktır. O bizim gerçek temsilcimiz değil.

Elimi önümdeki genç adamın omzuna koydum ve diğerlerine seslenerek, 'İşte size iyi bir temsilci buldum' dedim. Meseleleri çok iyi anlıyor. Onu parlamentodaki temsilciniz olarak seçin, sizin lehinize olan yasaları geçirsin. Genç adam sözümü kesti ve daha fazla açıklamama izin verin dedi. Seçimler sırasında askerler oy sandıkları ve önceden yazılmış oy pusulaları ile seçim merkezlerine gelirler.

Oy pusulalarının üzerine sadece bir kişinin adı yazılır ve ordunun seçilmesini kabul ettiği tek kişi odur. Birbiri ardına sıraya giriyoruz ve önceden yazılmış oy pusulaları aramızda dağıtılıyor; sonra sıra ilerliyor ve oyları sandığa atıyoruz. 'Amerika'da olduğu gibi siz de başkasının adını yazıyorsunuz' dedim. 'Bu imkânsız' diye cevap verdi. 'Burası Amerika değil. Burada işin içine güç ve silahın namlusu giriyor ve ordunun istediği birine oy vermek zorundayız. Ordu her zaman en büyük toprak ağasını ister.'"

Rıza Şah'ın halefi döneminde de durum daha iyi değildi; her geçen gün daha da teatral bir hal alıyordu. Ancak ikinci Pehlevi döneminin son seçimleri her açıdan örnek teşkil edecek nitelikteydi: tek partili bir seçim. Emir-Abbas Hoveyda liderliğindeki Rastakhiz Partisi parlamentodaki sandalyelerin %100'ünü elde etti!

Ancak İslam Devrimi'nin zaferinden sonra ilk yıl içinde beş seçim yapıldı ve 28 Haziran seçimleri de hesaba katıldığında İran'da bugüne kadar toplam 42 ulusal seçim yapılmıştır. Serbest ve rekabetçi seçimler İslam Cumhuriyeti'nin en büyük başarılarından biridir.

Bu durum tüm iniş çıkışlara rağmen korunmuştur. Seçim kültürü İran'da İslam Cumhuriyeti ile birlikte yerleşik hale gelmiştir. Bölgedeki çoğu ülkenin seçim sandığı ile meyve sandığı arasındaki farkı anlamadığı, demokratik olduğunu iddia eden hükümetlerin çeşitli hilelerle seçimleri düzenlediği bir dönemde, dini bir siyasi sistemde sağlıklı oy kullanma deneyimi diğer tüm maddi, endüstriyel ya da ekonomik başarıların ötesine geçmiştir.

Kaynak: tehrantimes.com

*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Makalede temsil edilen görüşlerin sorumluluğu yazara aittir, söz konusu yazı ve görüşler Hamaset'in editoryal politikasını yansıtmayabilir.