Yazar: Mustafa Fetouri

Çeviri: M. Hulusi Cengiz

Haberlere göre Fas, Avrupalı Airbus ve Fransız Thales ortak yapımı iki eski uydusunun yerine geçecek bir İsrail casus uydusu satın almak üzere 1 milyar dolarlık bir anlaşma imzaladı. Bu anlaşma, İsrail Hava Sahası Endüstrileri (IAI) tarafından bir casus uydu inşa edilmesiyle ilgili olduğu için gizlilik içinde yürütülüyor.

Ne Rabat ne de Tel Aviv anlaşma ve finansman detaylarını açıklıyor ve en önemlisi de Rabat'ın neden casusluk amacıyla inşa edilmiş böylesine pahalı bir ekipmana ihtiyaç duyduğu merak ediliyor. Hepsinden önemlisi, İsrail’in Filistin topraklarında insansız hava araçları da dahil olmak üzere aynı şirketin ürünlerini kullanarak her gün vahşet uygularken neden Fas’ın IAI’den alım yapma gereksinimi hissettiği sorgulanıyor.

Fas'ın Batı komşusu ve bölgesel ezeli rakibi Cezayir’den gelen İsrail’in Kuzey Afrika’daki askeri faaliyetlerine yönelik protestolara rağmen, Fas-İsrail askeri ilişkileri son yıllarda büyük sıçramalar kaydetti. Bu durum, her iki tarafın da genel ilişkilerini daha da normalleştirme arzusunun bir parçası olarak görülüyor.

Bu yılın mayıs ayında Rabat, bir kısmı IAI'ye ait olan İsrail’in BlueBird Aero Systems adlı insansız hava aracı üreticisi ile de bir anlaşma imzaladı. Fas Savunma Bakanlığı ve BlueBird anlaşma hakkında yorum yapmazken, Fas'ın yakın gelecekte kendi askeri insansız hava araçlarını üreteceği bildirildi. Bu anlaşma, Fas'ı Mısır, Nijerya ve Güney Afrika ile birlikte insansız hava aracı üreten Afrika ülkeleri kulübüne sokacak.

Ancak bölgesel olarak Fas'ın insansız hava aracı üretimi, ne zaman başlarsa başlasın, Rabat'ın üzerinde hak iddia ettiği Batı Sahra konusunda onlarca yıldır Krallık ile anlaşmazlık yaşayan Cezayir’i daha da çileden çıkaracak. Cezayir ise çöl bölgesinin bağımsızlığını destekliyor.

Cezayir, geçmişte İsrail’in Kuzey Afrika’daki varlığına öfkeyle tepki göstermiş ve bunu bölgede herhangi bir yabancı askeri varlığı reddetmeye yönelik uzun süredir devam eden daha geniş stratejisi kapsamında değerlendirmiştir. Cezayir, haklı olarak uzun zamandır bölgesel güvenlik ve istikrara yönelik bir tehdit olarak gördüğü İsrail’in komşuluk bölgesindeki faaliyetlerine özellikle şüpheyle yaklaşmaktadır. Cezayir, özellikle batı komşusu Libya'nın 2011 yılında Batılı ülkeler tarafından yıkılmasından bu yana büyük güçler arasında bir savaş alanı haline gelmesinden sonra, sınırına yakın herhangi bir yabancı varlık fikrine karşı aşırı duyarlı hale gelmiştir.

Cezayir sürekli olarak yabancı müdahaleyi reddetme politikasını sürdürüyor. Örneğin geçtiğimiz ağustos ayında, Cezayir'in uzun güney sınırlarını paylaşan Nijer’e giden Fransız askeri uçaklarının hava sahası üzerinden uçma talebini reddetti. Fransa, Temmuz 2023'te Paris’i Nijer ile derin bir askeri ve diplomatik krize sokan ve sonunda Paris’i 1.500 askerini ve büyükelçisini geri çekmek zorunda bırakan Nijer’deki askeri kalkışmadan sonra izin istedi.

Cezayir de kendi iç ve dış güvenliği konusunda hassas. Dahası, Cezayir, Fas’ın Filistinlilere verdiği büyük destek nedeniyle kendisini cezalandırmak için İsrail’in vekili olarak kullanıldığına inanıyor. Fas’ın Filistin’e verdiği resmi ve kamusal destek, İsrail’in Gazze’ye yönelik soykırım savaşından sonra hiç bu kadar sağlam olmamıştı; İsrail, Fas’ta üretmeye başlamak üzere olan aynı şirket tarafından üretilen insansız hava araçlarını yoğun bir şekilde kullanıyor.

Aynı şekilde Fas halkı da Filistinlileri destekleme konusunda farklı düşünmüyor. Hükümetleri 2021 yılında Abraham Anlaşmaları’nın bir parçası olarak İsrail ile ilişkileri normalleştirmeye başladığından beri, Faslıların çoğunluğu İsrail ile ilişkilerin genel politikasına karşı kızgınlıklarını ve reddettiklerini defalarca dile getirdiler. Yine de Rabat hükümeti, işgal devletiyle iş birliğini derinleştirip genişletmekten geri durmadı.

Temmuz 2023'te İsrail, Fas kökenli Albay Sharon Itach'ı Rabat'a ilk askeri ataşesi olarak atadı. Bundan önce de Cezayir'in öfkeyle tepki gösterdiği IAI'nin Barak MX hava savunma sistemi için 540 milyon dolar ödedi.

Rabat'ı Tel Aviv ile yakınlaşmaya iten en büyük etken, Tel Aviv'in geçen yıl temmuz ayında Batı Sahra üzerindeki egemenliğini tanımış olması. Dönemin Başkanı Donald Trump tarafından teşvik edilen bu adım, diğer üç Arap ülkesinin apartheid İsrail'le ilişkilerini normalleştirdiği İbrahim Anlaşması'na katıldığı için Fas'a verilen bir ödüldü. İ

ronik bir şekilde Fas Kralı 6. Muhammed, kendisine verilen isimle, aynı zamanda 1975 yılında İslam Konferansı Örgütü (şimdiki adıyla İslam İş birliği Teşkilatı) tarafından tek bir amaçla kurulan Kudüs Komitesi'nin de başkanıdır: Kudüs'ü Filistin toprağı ve kutsal bir Müslüman mabedi olarak korumak.

İsrail'in Gazze'yi yok etmek için kullandığı insansız hava araçlarının büyük bir kısmını oluşturan IAI ile 1 milyar dolarlık bir anlaşma imzalamak ciddi bir yanlış değerlendirme ve Kudüs Komitesi'nin temsil ettiği her şeyin ihlalidir. Aynı IAI insansız hava araçları Batı Şeria'da Filistinli çocukları ve aktivistleri hedef almak için de kullanılıyor.

Kaynak: middleeastmonitor.com