Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın son Afrika turunun en dikkat çeken yönlerini değerlendirmeden önce, 2021'in son çeyreğinde Nijerya, Angola ve Togo da dâhil olmak üzere üç Afrika ülkesini ziyaret ettiğini bir kez daha hatırlatmamız gerekir. Erdoğan bu ziyaretle birlikte 30 farklı Afrika ülkesine gitmiş ve toplamda 41 ziyaret gerçekleştirmiştir.
20-23 Şubat 2022 tarihlerinde Cumhurbaşkanı Erdoğan, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Senegal’i ziyaret etti. Erdoğan’ın önceden planlanan Gine Bissau ziyareti ise ertelenmek durumunda kalındı. Erdoğan ziyaret ettiği her iki ülkede “Stratejik Afrika Politikası” kapsamında ikili ticaret ve yatırım anlaşmalarına imza attı. Peki, mütemadiyen gerçekleşen bu Afrika ziyaretlerinin itici gücü ne olabilir? Türkiye’ye ve Afrika ülkelerine ne gibi faydalar sağlayabilir?
Bu yazıda Erdoğan’ın geçen hafta gerçekleştirdiği Afrika turu kapsamında, Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Senegal’de nasıl karşılandığını, görüşmelerde tartışılan temel konuları ve ikili anlaşmaları, kamuoyunun Türkiye hakkındaki düşüncelerini ve de Erdoğan’ın Afrika’ya ilgisinin Avrupa’da nasıl karşılandığını ele alacağız.
ERDOĞAN YÜREKTEN KARŞILANDI
Erdoğan'ın iki Afrika ülkesi ziyaretinde öncelikle üç ülke arasındaki ağırlıklı istihdam, üretim ve ihracat odaklı yatırımlar öne çıktı. Erdoğan ve heyeti iki ülkede de yürekten karşılandı. 20 Şubat tarihinde Demokratik Kongo Cumhuriyeti’ne giden Erdoğan’ı havaalanında başbakan Jean-Michel Sama Lukonde Kyenge karşıladı. Erdoğan daha sonra ülkenin cumhurbaşkanı Felix Tshisekedi tarafından resmi törenle karşılandı.
DEMOKRATİK KONGO CUMHURİYETİ İLE 7 ANLAŞMA İMZALANDI
Erdoğan'ın Demokratik Kongo Cumhuriyeti ziyareti sırasında iki önemli olayın yaşandığını belirtmekte fayda var. Birincisi iki ülke arasında 7 anlaşma imzalanmasıdır. Bunlar Askeri Çerçeve Anlaşması, Nakdi Yardım Uygulama Protokolü, Kinşasa Finans Merkezi İnşaatına İlişkin Mutabakat Zaptı, Savunma Sanayi İşbirliği Anlaşması, Altyapı ve Kongo Nehri ile Kolları Üzerinde Nehir Ulaşımı Zaptı, 1083 Kilometre Uzunluğunda Otoyol İnşaatı Mutabakat Zaptı ve Demiryolu Hattı İnşaatına İlişkin Mutabakat Zaptı’dır. İkinci olay ise Erdoğan’ın Kongo halkı için yanında 100 bin doz Turkovac getirmiş olmasıdır. Erdoğan Kongo halkı için ayrıca 1 milyon doz Sinovac ile 100 bin doz daha Turkovac aşısı göndereceğini söylemiştir. Bunlar, siyasi ve ekonomi ilişkilerini güçlendirmek isteyen ve 250 milyon dolar düzeyinde ticaret hacmine ulaşmayı hedefleyen iki ülkenin bağlarının güçleneceğinin göstergeleridir.
TÜRKİYE VE SENEGAL 1 MİLYAR DOLAR İÇİN ÇALIŞIYOR
Erdoğan’ın Afrika turunun ikinci durağı Senegal’di. Erdoğan Senegal cumhurbaşkanı Macky Sall, Senegal makamları ve Senegal halkı tarafından iyi karşılandığını belirtti ve nazik misafirperverlikleri için teşekkür etti. 400 milyon ticaret hacmine başarıyla ulaşan Türkiye ve Senegal'in, bunu, 1 milyar dolara çıkarmak için yorulmadan çalışacağı belirtildi. Türk firması tarafından inşa edilen 50 bin kişilik Dakar Olimpik Stadyumu’nun açılış törenine katılan Erdoğan, “Senegal ile 400 milyon dolar ticaret hacmi hedefine ulaştık, şimdi hedefimiz 1 milyar dolar. Bu rakama da kısa sürede ulaşacağımıza inanıyorum” dedi. Dile getirilen beklentiler ve iki ülke arasındaki ticaret hacminin geçen yıla göre yüzde 42 artış göstermesi, Türkiye ile Senegal arasında aktif bir şekilde devam eden güçlü ilişkinin açık bir göstergesidir.
İKİLİ İLİŞKİLER ESKİ SÖMÜRGE EFENDİSİNİN DİKKATİNİ ÇEKECEK
Adı geçen Dakar Stadı'nın Türk Summa şirketi tarafından inşa edilmesinin yanı sıra, “Yükselen Senegal Planı” kapsamında Senegal’de birçok Türk firması Dakar Havalimanı, Dakar Spor Kompleksi, Dakar Expo Merkezi ve uluslararası hâl ve tır parkı gibi pek çok projeyi hayata geçirdi. Bu kuşkusuz Avrupa ülkelerinin, özellikle de Senegal'in eski sömürgeci efendisinin dikkatini çekebilir.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, Senegal temaslarını tamamladıktan sonra Afrika turunun son durağı Gine Bissau’yu ziyaret edecekti. Ancak Erdoğan, zaten Senegal’de olan Gine Bissau başkanı Umaro Sissoco Embalo ile Senegal Cumhurbaşkanlığı Sarayı’nda bir araya geldi. Türkiye Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığı’ndan yapılan açıklamaya göre Erdoğan, çevrim içi gerçekleştirilecek NATO Liderler Zirvesi'ne katılacaktı. Afrika turunun üçüncü durağı olan Gine-Bissau ziyareti, NATO Liderler Zirvesi sebebiyle ertelendi.
AFRİKA ÜLKELERİ NEDEN TÜRKİYE’YE YAKLAŞIYOR: TERÖRLE MÜCADELE, SAVUNMA SANAYİ, ÜRETİM
Genel anlamda son on yılda Afrika ülkelerinin Türkiye’ye yaklaştığı gözlemlenmektedir. Bu yakınlaşmanın nedenleri Türkiye’nin başarılı bir şekilde terörle mücadele edebilmesi, savunma sanayinin geliştirilmesi ve üretimin artırılması şeklinde sıralanabilir. Ayrıca Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve Senegal on yıllardır çatışmalar, yoksulluk ve yoksunluklar gibi en temel alanlarda bir dizi toplumsal krizle karşı karşıyadır. Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nin bu tür sorunların üstesinden nasıl gelebileceğine dair stratejiler geliştirmek için de Türkiye ile yakından ilişki kurduğunu söyleyebiliriz. Senegal de mevsimsel sel, ormansızlaşma, çölleşme ve toprak erozyonu gibi çevresel sorunlarla uğraşmaktadır. Dolaysıyla Türkiye gibi ülkelerin bu tür problemlerin çözülmesinde büyük katkısı olacaktır. Türkiye bu alanlarda yardım edecektir.
TÜRKİYE İLE YAKINLIK BATI’YI ENDİŞELENDİRİR
Afrika ülkelerinin Türkiye ile yakınlaşmasını bazı ülkeler şaşkınlık ve merak ile bazı ülkeler ise endişe ile takip ediyor. Batı ülkeleri, özellikle de eski sömürge efendileri aşağıdaki gerçeklerden dolayı Türkiye’nin çoğu Afrika ülkesiyle temasını artırmasından endişe duyabilir.
AFRİKA GÜVENE DAYALI BİR ORTAKLIK İÇİN TÜRKİYE’Yİ TERCİH EDİYOR
Türkiye’nin kazan kazan politikasına dayalı dostane ilişkileri Afrika’daki neo-kolonyalist tekelinin önünde güçlü bir engel teşkil etmektedir. Afrika ülkeleri artık sadece Türkiye’nin açıkça sunduğu gibi güvene dayalı bir ortaklığı tercih etmektedir. Türkiye, Afrika halkının şevkle kucakladığı güven ve karşılıklı çıkara dayalı güçlü ve uzun vadeli ekonomik bağlar önermektedir. Türkiye’nin bu niyetini gösteren birçok işaret vardır. Afrika ülkeleri Türkiye’yi yükselen güçlü bir alternatif olarak görüyor. Çünkü Türkiye’nin bu ülkelerle ilişki kurmak hususunda Batı ülkeleri gibi kolonyalist bir geçmişi yok. Ayrıca Türkiye dünyanın birçok ülkesine kıyasla, Afrika’nın ihtiyaç duyduğu kaliteli ve ucuz ürünleri üretip tedarik etme kabiliyetine ve kapasitesine sahiptir.
Sonuçta Türkiye, Afrika ülkeleri için karşılıklı güven ve saygıya dayalı alternatif bir ortak olmuştur. Bu dostane ilişki şüphesiz önümüzdeki yıllarda artarak devam edecektir.