Yazar: Jodor Jalit

Çeviri: M. Hulusi Cengiz

Javier Milei'nin seçilmesi ve yönetiminin İsrail ile derinleşen ilişkisi, birçok kişinin Arjantin'in geleneksel tarafsız yaklaşımının sona erip ermediğini sormasına neden oldu.

Hamas geçtiğimiz Ekim ayında İsrail'e karşı saldırı başlattığında, Arjantinli seçmenler başkanlık seçimlerinin ilk turuna gidiyordu.

Siyasi yelpazedeki politikacılar ve adaylar düşüncelerini paylaşmak için hemen X platformuna girdiler. Merkez solun eski başkanı Alberto Fernandez, devamlılık adayı Sergio Massa ve merkez sağ adaylar Patricia Bullrich ve Juan Schiaretti ile sağcı Javier Milei, İsrail ile dayanışma içinde olduklarını ifade ederek Filistinli grubu kınadılar. Paylaşımların hiçbirinde Gazze, Filistin ya da Filistinlilerden bahsedilmedi.

Solcu aday Myriam Bregman ise 9 Ekim'deki başkanlık tartışmasının ikinci turunda masum can kayıplarından yakındı ve mevcut şiddetten İsrail işgalini ve ırk ayrımcılığını sorumlu tuttu.

İsrail'e destek, Arjantin'deki başkan adayları arasında hâkim görüştü ve yeni göreve gelen Milei yönetimi İsrail yanlısı bir dış politika benimsedi. Ancak bazı Arap medya kuruluşları, Arjantin'in duruşunu homojen, Filistin yanlısı bir Latin Amerika bloğu olarak göstermek için yanlış tanıttı.

Filistin Yanlısı Bir Arjantin mi?

İsrail'in Gazze'ye yönelik savaşının başlangıcında Al Jazeera, Latin Amerika'daki Filistin yanlısı hissiyata örnek olarak bir dizi resmî açıklama sundu. Göreve geldiğinden beri Milei, ilk devlet ziyareti için İsrail'i seçti ve ülkenin büyükelçiliğini Kudüs'e taşıma arzusunu teyit etti.

The New Arab'da yayınlanan bir başka makalede ise "Latin Amerika neden bu kadar Filistin yanlısı?" diye soruluyor ve bölgenin ABD'den giderek bağımsızlaşmasının, sol hareketlerin ve büyük Arap diasporasının dengeyi değiştirdiği öne sürülüyor.

Brezilyalı akademisyen Fernando Brancoli, siyasi ideoloji, diaspora siyaseti ve güvenlik iş birliğine dayalı olarak ülkelerin İsrail ve Filistin konusundaki tutumlarını yönlendiren çok yönlü nedenleri açıklıyor. Brancoli, "Bolivya'nın eylemleri İsrail'in Gazze'deki askeri müdahalelerine karşı güçlü bir ideolojik muhalefeti yansıtırken, Şili'nin tutumu denizaşırı toplulukların dış politikayı nasıl etkileyebileceğini" ve Kolombiya'nın yakın zamanda İsrail ile yaşadığı "diplomatik anlaşmazlığın uzun süredir devam eden askeri iş birliği ile farklı siyasi ideolojiler arasındaki gerilimi ortaya koyduğunu" örneklemektedir.

Birçok Latin Amerika ülkesi ile İsrail arasındaki jeopolitik gerilim 7 Ekim'den sonra artarken, Arjantin'in İsrail yanlısı tutumu tam bir tezat oluşturmuştur.

İdeolojik Yakınlık

2010 yılında Arjantin, eski Devlet Başkanı Cristina Fernandez de Kirchner döneminde Filistin devletini tanıdı. Merkez sol hükümeti, Peronizm'in üç temel ilkesini yeniden canlandırdı: sosyal adalet, ekonomik bağımsızlık ve siyasi özerklik. Bu nedenle, Filistin devletini tanıma kararı yönetimin siyasi ideolojisiyle tutarlıydı.

Ayrıca, 2000'li yılların başında Latin Amerika'yı kasıp kavuran "pembe dalga"yı da yansıtıyordu. Sol hükümetlerin yükselişi, daha derin bölgesel entegrasyon ve ABD'den daha fazla özerklik bu siyasi değişime işaret ediyordu. Meksika ve Panama hariç tüm Latin Amerika ülkeleri bu yönde hareket etti. Arjantin'in konumu onu bu bölgesel zeitgeist'in bir parçası haline getirdi.

Gerileyen "pembe dalga", muhafazakâr, milliyetçi ve ABD yanlısı hükümetlerin iktidara gelmesiyle Latin Amerika'da sağa doğru bir kayışa işaret etti. Örnekler arasında 2009 Honduras askeri darbesi ve 2012 Paraguay başkanlık görevden alınması sayılabilir. 2012-2019 yılları arasında Latin Amerika genelinde sağcı hükümetlerin seçilmesi bu yeni dalgayı daha da güçlendirdi. Brezilya'nın Jair Bolsonaro'su ve Arjantin'in Mauricio Macri'si gibi yeni başkanlar, İsrail'i açıkça destekleyerek Latin Amerika-İsrail ilişkilerinde ideolojik yakınlığın öneminin altını çizdi. Milei de bu sağcı, muhafazakâr hükümetler grubuna girmektedir.

Milei, İsrail'e olan bağlılığını çeşitli vesilelerle göstermiştir. Örneğin, seçim kampanyası sırasında bir İsrail bayrağı salladı ve ikinci başkanlık tartışması sırasında diğer aşırı sağcı rejimlerin yanı sıra İsrail ile de yakınlaşmayı öngördü.

Göreve geldiğinden beri ilk devlet ziyareti için İsrail'i seçti, ülkenin büyükelçiliğini Kudüs'e taşıma arzusunu teyit etti, İran'ın misilleme eyleminden sonra İsrail'e "sarsılmaz desteğini" ifade etti ve Filistin'in BM tam üyeliğine karşı oy kullanarak Arjantin'in tarafsız dış politikasını terk etti. İsrail başbakanı, 7 Şubat'ta Benjamin Netanyahu ile yaptığı görüşmede Milei'yi "Yahudi devletinin büyük bir dostu" olarak övdü.

Diaspora Siyaseti

Arjantin-İsrail ilişkileriyle ilgili olarak, diaspora siyasetinin, özellikle de Yahudi cemaatinin veya İsrail lobisinin etkisinin Arjantin'in dış politikasını şekillendirmede önemli bir rol oynadığını gösteren çok az kanıt vardır. Ülke uzun süredir İsrail ve Filistin'e karşı "eşit mesafe" ya da tarafsızlık politikasını benimsemiş ve iki devletli çözüme destek vermiştir.

Tarihçi Ignacio Klich'e göre, "Arap ve Yahudilerin Buenos Aires'te kurulan rakip komiteler aracılığıyla Peron hükümetine lobi yapma çabaları" karşısında bile Arjantin, 1947 yılında BM Genel Kurulu'nda 181 (II) sayılı Bölünme Planı kararının oylanmasında çekimser kalmıştı. Arjantin ayrıca "Siyonizm'in bir ırkçılık ve ırk ayrımcılığı biçimi" olduğunu belirten 3379 sayılı BM kararında da çekimser kalmıştır.

Filistin devletine yönelik 2010 BM oylaması diaspora siyasetinden bağımsızdı ve lobi faaliyetlerinden ziyade yerel ve bölgesel siyasi eğilimlerin bir sonucuydu. İsraillilere ve Filistinlilere aynı ayrıcalıkları tanıyarak Arjantin'in dış politikasını dengelemeyi amaçlayan gecikmiş bir karardı. Dahası, Arjantin Yahudi toplumu toplam nüfusun yüzde birinden daha azını temsil etmektedir ve İsrail lobisini takip etmesi gerekmeyen çeşitli görüşlere sahiptir.

Arjantin İsrail Karşılıklı Derneği'ne (AMIA) karşı 1994 yılında düzenlenen terör saldırısının soruşturulmasına ilişkin son yargı kararına verilen tepki buna bir örnektir. Argentine Jewish Call başkanı Jorge Elbaum şöyle yazıyor: "[Bu] mevcut hükümetin jeopolitik uyumunun bir başka unsuru... ve dünya çapında sağcı hükümetlerle, yani ABD ve İsrail ile bir arada bulunması." Buna karşılık Arjantin İsrail Dernekleri Delegasyonu (DAIA) Başkanı Jorge Knoblovits şu yorumu yaptı: "Bu karar Arjantin toplumuna olan borcunu ödeyen ve İran'ın dünya çapında terör estirmeye adanmış bir devlet olduğunu tespit eden önemli bir karardır."

"Milei'nin İsrail'e verdiği destek çok önemli" diye ekledi. Diğer bir deyişle, Arjantin'deki diaspora siyasetinin dış politika üzerinde çok az etkisi vardır çünkü Arjantin'de birbirini izleyen hükümetler İsrail ve Filistin konusunda tarafsızlığını korumuş ve İsrailli lobi gruplarını politika oluşturma sürecinden dışlamıştır.

Yahudilerin Arjantin toplumuna entegrasyonu ve bu topluluğun heterojenliği de İsrail yanlısı bir gündemi zorlaştırmaktadır.

Stratejik Öncelikler

Stratejik çıkarlar Milei'nin İsrail yanlısı politikasında önemli bir rol oynuyor olabilir. Bregman'ın belirttiği gibi: "Kolombiya'da, hem iç güvenlik politikalarını yürütme aracı olarak hem de dış politikalarında daha fazla egemenlik iddia etmenin bir yolu olarak İsrail'in desteklenmesi uzun süredir devam eden bir modeldir. Arjantin'de Milei benzer bir yaklaşım benimsemektedir."

Buenos Aires'teki Ulusal Savunma Üniversitesi'nde uluslararası ilişkiler profesörü olan Mariano Bartolomé, "Milei'nin İsrail'in terörle mücadele konusundaki uzmanlığını ve askeri endüstrisini genişletmek istediğini" belirtiyor.

Aynı şey savunma iş birliği için de söylenebilir. Milei yönetimi, yerel savunma sanayisini geliştirmek ve İsrail askeri teknolojisini ithal etmek için İsrail ile ilişkileri güçlendirmek isteyebilir. Bu bağlamda, Milei'nin dış politikası askeri güvenliği ve ekonomik kalkınmayı sağlamayı hedeflemektedir. Arjantin'in İsrail'e verdiği desteğin temeli budur.

Özellikle, Milei'nin İsrail'i stratejik bir ortak olarak görmesinin temel nedenlerinden biri, İsrail'in teknoloji ve inovasyon konusundaki liderliğidir. İsrail, siber güvenlik, askeri teknoloji ve tarım teknolojileri gibi alanlarda dünya çapında tanınan bir ülkedir. Arjantin, bu alanlarda İsrail'den teknoloji transferi ve iş birliği yaparak kendi kapasitesini artırmayı hedeflemektedir. Bu bağlamda, Milei yönetimi, İsrail ile olan ilişkilerini yalnızca ideolojik bir yakınlık değil, aynı zamanda somut stratejik çıkarlar doğrultusunda da şekillendirmektedir.

Ekonomik Bağlantılar

İsrail ve Arjantin arasındaki ekonomik ilişkiler de bu yakınlaşmayı desteklemektedir. İsrail, Arjantin'in en önemli ticaret ortaklarından biri olmasa da tarım teknolojileri, su yönetimi ve yenilenebilir enerji gibi kritik alanlarda iş birliği fırsatları sunmaktadır. Bu iş birliği, Arjantin'in ekonomik kalkınma ve sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmasına yardımcı olabilir.

Ayrıca, İsrail'deki güçlü Arjantinli diaspora topluluğu, iki ülke arasındaki ekonomik ve kültürel bağları pekiştirmektedir. Bu topluluk, Arjantinli ve İsrailli işletmeler arasındaki iş birliklerini teşvik etmekte ve her iki ülkenin de ekonomik yararına olacak şekilde ticaret ve yatırım ilişkilerini güçlendirmektedir.

Sonuç

Javier Milei'nin İsrail ile derinleşen ilişkileri, Arjantin'in dış politikasında önemli bir değişikliği temsil etmektedir. Milei yönetimi, ideolojik yakınlık, stratejik öncelikler ve ekonomik bağlantılar temelinde İsrail ile güçlü bir ortaklık kurmayı hedeflemektedir. Bu değişiklik, Arjantin'in geleneksel tarafsız yaklaşımının yerini daha belirgin bir İsrail yanlısı politika ile değiştirdiğini göstermektedir.

Ancak, bu yeni yönelimin uzun vadede Arjantin'in dış politikasını nasıl etkileyeceği ve bölgesel dinamiklerde nasıl bir rol oynayacağı henüz tam olarak belirlenmiş değildir. Milei'nin politikaları hem iç hem de dış politikada yeni zorluklar ve fırsatlar yaratacak gibi görünmektedir. Bu bağlamda, Arjantin'in İsrail ile olan ilişkilerinin geleceği, Milei yönetiminin bu stratejik ortaklığı nasıl yöneteceğine bağlı olacaktır.

Kaynak: middleeasteye.net