Rusya 24 Şubat 2022'de Ukrayna'yı işgal etmeye başladığında birçok ülke belirli bir pozisyon aldı. Çoğu ülke Rusya'nın eylemini kınarken çok azı da Rusya'yı destekledi. Bazı ülkeler ise tarafsız kalmayı tercih etti. Birleşmiş Milletler Genel Kurulu’nun 193 üyesi 2 Mart 2022 çarşamba günü, 1997'den bu yana ilk defa düzenlenen olağanüstü oturumda Rusya'nın Ukrayna işgalini kınama kararı aldı. Afrika ülkelerinin çoğu BM'nin Ukrayna işgaline karşı kararını desteklemesine rağmen 17 Afrika ülkesi, BM Genel Kurulu oylamasında çekimser kaldı. Bu ülkeler tarafsızlığı benimseyen tüm ülkelerin neredeyse yarısını temsil ediyor. 8 Afrika ülkesi ise oy kullanmadı. Kenya hükümeti dışında, kıtadan Rus saldırganlığına karşı net bir muhalif ses çıkmadı. Amerika Birleşik Devletleri Afrika'nın Rus işgali konusundaki tarafsızlığını eleştiriyor. Peki, Afrika ülkeleri Rusya-Ukrayna savaşına neden ilgisiz kaldı?

SOĞUK SAVAŞ DÖNEMİ İÇGÜDÜLERİYLE HAREKET EDİYORLAR

Afrika ülkelerinin Rusya-Ukrayna savaşında taraf olmamaya karar vermelerinin temel nedeni Hizasız Hareket’in ruhudur. Afrika ülkelerinin çoğu, 1961’de kurulan Hizasız Hareketi (non-aligned movement-NAM) ilkelerini benimsedi ve Soğuk Savaş döneminde mevcut güç bloklarından hiçbirini desteklemedi. Şimdi Rusya-Ukrayna Savaşında da, çoğu Afrika ülkesi atalarından miras kalan Soğuk Savaş ilkelerine bağlı kalmayı seçiyor ve dolayısıyla tarafsız kalmaya karar veriyor.

RUSYA, AFRİKA’YA BATI’YI HATIRLATIYOR

Afrika’nın Ukrayna Savaşı’nda tarafsız kalmasının ikinci bir nedeni ise Afrika devletlerinin Rusya'nın Ukrayna'yı işgalini Afrika devletlerinin sömürge egemenliğine bağlamasıdır. Büyük ülkelerin küçük ülkeleri işgal etmesi Afrikalılara sömürge dönemini hatırlatıyor. Böyle bir durumda Afrika ülkeleri, sömürgeci efendileri Batı'yı desteklemek anlamına gelen Rus işgali karşıtlarını mı yoksa kendilerine sömürge dönemini hatırlatan Rusya'yı mı destekleyecekleri konusunda kararsız kalıyorlar. Afrika ülkeleri, savaşı hangi tarafın kazandığının veya kaybettiğinin Afrika ile bir ilgisi olmayacağı düşüncesine göre hareket ediyor.

AFRİKA KENDİ SORUNLARIYLA MÜCADELE EDİYOR

Afrika ülkelerinin Rusya-Ukrayna savaşına sessiz kalmasının üçüncü nedeni, kıtadaki ülkelerin çoğunun güvensizlikten doğal afetlere, kıtlık ve açlığa kadar birçok zorlukla karşı karşıya kalmasıdır. Afrika söz konusu olduğunda hiçbir ülke, “özellikle bölgedeki silahlı çatışmaların ve ciddi ekonomik krizlerin artmasıyla doğrudan müdahil olacak siyasi, ekonomik veya askeri alakaya sahip değil”. Son on yılda Afrika ülkelerinin çoğu bir dizi güvenlik ve sosyal sorunla mücadele ediyor. Bu nedenle, diğer ülkelerin eylemlerini kınamak veya herhangi bir tarafta yer almak yerine kendi sorunlarıyla mücadele etmeyi tercih ediyorlar.

AVRUPA KAPISINDA MÜLTECİ AYRIMI

Tarafsızlığın bir diğer sebebi de Ukrayna'daki çatışmalardan kaçıp Avrupa’ya geçmek isteyen Afrikalılara yapılan kötü muameledir. Birkaç medya kuruluşu, Ukrayna'dan ayrılmak isteyen Afrikalıların ve hatta diğer yabancı uyruklu öğrencilerin bile sınırda “kötü muameleye” maruz kaldığını bildirdi. Ukrayna'dan Avrupa'ya geçmek isteyen bazı Afrikalılardan, “Bizi kovaladılar, sopalı polisler tarafından dövüldük” gibi ortak şikâyetler geldi. Ayrımcılık ve ırkçılık, Ukrayna'yı terk eden Afrikalıların karşılaştığı talihsiz kötü davranışlardan bazılarıdır. Bu ve benzeri kötü muameleler o kadar yaygınlaştı ki Afrika'nın en büyük iki ekonomisi olan Nijerya ve Güney Afrika, bu durumu sert şekilde kınamak zorunda kaldı. İki ülke, kimsenin etnik kökeni veya ten rengi nedeniyle kötü muamele görmemesi gerektiğini ve tüm mültecilere aynı muamelenin yapılması gerektiğini hatırlattı.

DOĞU BATI ARASINDAKİ GERGİNLİKLERDE AFRİKA SESSİZ KALACAK

Afrika ülkeleri, vatandaşlarına yapılan bu kötü muameleye rağmen, Avrupa'nın Rusya'ya karşı tavrını destekleyip desteklememe konusunda kendilerine basit bir soru soruyorlar. Aynı zamanda sömürgeci efendilerinin yer aldığı Avrupa'yı, sömürge zihniyetini yeniden canlandıran Rusya'ya karşı destekleyip desteklememek Afrika ülkelerinin kendilerine sorduğu sorulardan biridir. Buradan çıkarılacak ders çok basit, Afrika ülkelerinin kendi ciddi problemlerini göz ardı edip herhangi bir blokta yer alması mümkün değildir. Dolayısıyla Batı ve Doğu blokları arasındaki her gerginlikte, çatışma ve anlaşmazlıklarda Afrika ülkelerinin suskun kalması muhtemeldir.