Yazar: Patrick Wintour

Çeviri: M. Hulusi Cengiz

Katılım oranının %40'a kadar düştüğü tahmin edilmektedir; bu oran devrimden bu yana rekor düzeyde düşük

İran, reformcu milletvekili Mesud Pezeşkiyan'ın sertlik yanlısı eski nükleer müzakereci Said Celili karşısında az farkla öne geçmesine rağmen oyların %50'sinden fazlasını alamamasının ardından bir hafta içinde ikinci tur seçimlere gidiyor.

Seçime katılım oranı %40'a kadar düşebilir ki bu 1979'daki devrimden bu yana İran'da yapılan cumhurbaşkanlığı seçimleri için rekor düşük bir oran.

Boykotun boyutu, İranlıları defalarca oy kullanarak İslami rejime bağlılıklarını göstermeye çağıran rejim için bir geri tepme niteliğinde.

İran, Raisi'nin helikopter kazasında ölmesinin ardından yeni cumhurbaşkanını seçmek için sandık başına gidiyor

2001 başkanlık seçimlerine katılım oranı resmi olarak 24.9 milyon oyla %48.8 olarak kaydedilmiştir.

İlk sonuçlara göre Pezeshkian 10.45 milyon, Celili 9.47 milyon ve diğer önde gelen muhafazakar Muhammed Bagher Ghalibaf 3.38 milyon oy aldı. Dördüncü bir aday, eski bir adalet bakanı olan Mostafa Pourmohammadi ise sadece 206,000 oy alabildi. Toplam 24,735,185 kişi oy kullandı.

İlk oy sayıları açıklandığında Pezeşkiyan Celili'nin hemen arkasındaydı, ancak daha sonra onu geçerek öne geçti.

Cuma günü ikinci tur kaçınılmaz görünüyor ve Pezeşkiyan ile Celili arasında ideolojik bir seçim yapılacak.

Pezeşkiyan, ilk turda kazanma şansı olduğunu ve İran'ı değiştirebileceğini kanıtladığı gerekçesiyle daha fazla seçmeni sandığa gitmeye teşvik edemezse, reformist aday ikinci turu kaybedecek gibi görünüyor. Ghalibaf'ın oylarının tamamının olmasa da büyük bir kısmının Celili'ye kayacağı tahmin ediliyor. Galibaf ve Celili arasındaki hem kişisel hem de ideolojik rekabet, seçim öncesi bir anlaşmaya varmalarını engellemeye yetti.

Erken seçim, Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin bir helikopter kazasında hayatını kaybetmesinin ardından yapıldı. Raisi 2021'de 18 milyon oy alarak 2024'te kullanılan toplam oy sayısından sadece 6 milyon daha az oy almıştı. Detaylı karşılaştırmalar 2021'de Tahran ve Kum hariç neredeyse tüm vilayetlerde katılımın düştüğünü gösterdi.

Önde gelen reformistlerden Abbas Akhoundi uyarıda bulundu: "Seçmenlerin yaklaşık %60'ı seçimlere katılmadı. Verdikleri mesaj açıktı. Mevcut yönetimdeki kurumsallaşmış ayrımcılığa itiraz ediyorlar ve ikinci sınıf vatandaş olmalarını ve bir azınlığın birinci sınıf vatandaş olarak İran toplumunun çoğunluğuna kendi iradelerini dayatmasını kabul etmiyorlar.

"İran toplumunun büyük bir bölümü iktidardaki siyasi kurumlarda kendisine yer bulamıyor. Bu nedenle seçimlere katılmama hakkına sahiptirler. Hükümet bilmelidir ki, bu uygulama devam ederse toplumun bu kesimi daha da büyüyecektir çünkü oy verenlerin bir kısmı bile bu grupla aynı fikirdedir."

Aralarında ikisi seçim arifesinde adaylıktan çekilen beş Muhafazakarın da bulunduğu altı aday, üyeleri doğrudan ya da dolaylı olarak dini lider Ayetullah Ali Hamaney tarafından atanan ve seçilmemiş bir anayasa bekçisi olan Muhafız Konseyi tarafından adaylık için yeterli görülmüştü.

Bir reformistin aday olmasına izin verilmesi, seçmenleri sandığa çekmek için daha rekabetçi bir seçime ihtiyaç duyan rejimin verdiği bir taviz olarak görüldü.

Orta Doğu'daki direniş hareketlerini destekleyen, seçilmemiş Körfez monarşileriyle karşı karşıya gelen ve halen genişlemekte olan nükleer programının amacı ve kapsamı konusunda Batı'ya meydan okuyan İran'ın meşruiyet sahibi liderlere ihtiyacı var.

Cuma günü BM nükleer gözlemcisi Tahran'ın Fordow tesislerine sekiz yeni santrifüjden dördünü yerleştirdiğini ve uranyum zenginleştirme çalışmalarını hızlandırdığını bildirdi.

İran'da onlarca yıl öncesine dayanan reformist hareket, aralarında Nobel ödüllü Narges Mohammadi gibi siyasi mahkumların da bulunduğu pek çok önde gelen ismin boykot çağrısında bulunmasıyla, toplantıya katılıp katılmama konusunda ikiye bölündü.

Majid Tavakoli gibi hapisteki diğer sol düşünürler de parmaklıklar ardındaki seçmenleri oy kullanmamaya çağırdı.

Pezeshkian'ın mitinglerindeki bazen büyük kalabalıkların yapısına bakılırsa, reformistler daha fazla kültürel özgürlük talep eden genç nesli hareketlerinin ya da sandık yolunun gerçek bir değişim sunduğuna ikna edememiş görünüyor. Bazıları Z kuşağı İran'ını depolitize olarak tanımlarken, bazıları da İran'da seçilmiş politikacıların, dini lider ve Devrim Muhafızları Ordusu'nun elinde bulunan iktidar kolları üzerinde kontrol sahibi olmadıklarının farkında.

Pezeshkian öğrencilerle iletişim kurmak için video belediye binası toplantılarını kullandı ve başörtüsü takmayı reddedenlere baskı yapılmayacağı sözünü verdi. Ancak kampanyasının merkezinde, İran'ın nükleer anlaşmasının yeniden müzakere edilmesi de dahil olmak üzere batı ekonomileriyle ilişki kurmadığı sürece ülkenin ekonomik sıkıntılarının sona ermeyeceği çağrısı yer alıyor. Eski dışişleri bakanı Cevad Zarif tarafından aktif bir şekilde desteklenen Erdoğan, sertlik yanlılarını İran'ı ideolojik, kültürel ve ekonomik bir çıkmaz sokağa sürüklemekle suçladı.

Şimdi asıl soru, dini liderin etrafındakilerin İranlıların katılımı ve apaçık yabancılaşması hakkında dürüst bir tartışma yürütüp yürütmeyecekleri olacak.

Kianoosh Sanjari adlı bir Tahran vatandaşı, resmi televizyonların sandık başındaki heyecana ilişkin haberleriyle başkent sokaklarında gördükleri arasındaki tezattan etkilenerek 14 oy verme kabinine gitmiş ve oy vermek için sırada bekleyen beş kişiden fazlasını bulamamış. Daha sonra Tahran'da en sevdiği yerlerden biri olan Laleh (Lale) Parkına gittiğini ve bir çardağın altında satranç oynayan yaşlı adamlar, badminton futbol ve voleybol oynayan genç kalabalıklar ve slacklining yapan çocuklar bulduğunu söyledi.

"Diğer şehirlerdeki durumu bilmiyorum ama şunu kesinlikle söyleyebilirim ki Tahran'daki insanların mutlak çoğunluğu İran İslam Cumhuriyeti'nin cumhurbaşkanlığı atamalarını görmezden geldi ve bunlara katılmadı."

Şöyle devam etti: "İran'ın tüm yerel medyası bu seçimde fırını ısıtmaya hizmet etti. Her iki tarafa da içlerini dökme şansı verildi (benim gibi birine değil). Her iki grup da halka kısa mesajlar gönderdi. Tüm sosyal ağlarda halka mesajlarını ilettiler.

"Buna cesaretsizlik, umutsuzluk, kayıtsızlık ya da kolektif bilinç deyin."

Kaynak: theguardian.com

*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Makalede temsil edilen görüşlerin sorumluluğu yazara aittir, söz konusu yazı ve görüşler Hamaset'in editoryal politikasını yansıtmayabilir.