Yazar: Joseph Addington
Çeviri: M. Hulusi Cengiz
Kendisi ve ailesi, 70'lerin sonu ve 80'lerin başında Arjantin'de yaşanan şaşırtıcı enflasyon ve genel ekonomik çöküşten büyük zarar gördü.
Bu durum, Milei’ye- binlerce diğer genç Arjantinliyle birlikte- işlerin nerede yanlış gittiğini ve belki de nasıl düzeltilebileceğini anlamak amacıyla ekonomi okumaya kendini adaması için ilham verdi.
Üniversite eğitimi sırasında Milei, Murray Rothbard ve Friedrich Hayek gibi Avusturya Okulu'nun diğer ekonomistlerinin çalışmalarıyla karşılaştı. Anarko-kapitalizm olarak bilinen ve devletin tamamen ortadan kaldırılmasını, yerine işletmelerin ve diğer özel sektör sosyal örgütlenme yöntemlerinin getirilmesini öneren radikal özgürlükçü düşünce okuluna geçti.
Milei, gençliğinde öfkeli inancı nedeniyle kendisine “El Loco” lakabı takılmıştı. Kamu televizyonunda röportajcılara bağırıp çağıran, gazetecileri ve politikacıları aşağılayan bir medya kişiliği olarak kamuoyunun gözüne girdi.
Radikal ideolojik yönelimi, kavgacı tarzı ve aşırı kişisel eksantriklikleri - karakteristik asi saçları, oldukça sıra dışı bir özel hayatı (tantrik seks gurusu olduğunu iddia ediyor), nadir dini eğilimleri (Ortodoks Yahudiliğe geçme arzusunu dile getiriyor) ve köpekleriyle olan tuhaf ilişkisi (hepsi bir zamanlar evcil hayvanı olan Conan adlı İngiliz Mastiff'inin klonları olan ve siyasi ve ruhani konularda danışmanlık yaptığı beş köpeği var) - onu ne seçilmek ne de başarılı bir yönetim için olası bir aday haline getirdi.
Ancak Milei, gazetecilerin ve politikacıların olasılıklarına ve hesaplarına meydan okumayı başardı ve Arjantinlilerin siyasi statükoya olan öfkesini kullanarak Casa Rosada'ya (Beyaz Saray'a eşdeğer Arjantin yürütme ofisi) başarılı bir şekilde oturdu.
Görev süresinin olağanüstü olduğunu kanıtladı ve uzmanların, ekonomistlerin ve diğer makul kişilerin beklentilerini tersine çevirerek Arjantin ekonomisini yaklaşan hiperenflasyondan kurtardı. Ayrıca başkanlık öncesi biyografisine bakıldığında inanılmaz görünecek bir incelikle geniş çaplı bir özgürlükçü siyasi reform kampanyası başlattı.
Milei, 2023'ün sonunda göreve geldiğinde, enflasyon ocak ayında aylık yüzde beşten aralık ayında aylık yüzde 125'e kadar yükselen bir spiral çiziyordu. Alberto Fernández'in önceki Arjantin hükümeti, Covid-19 salgınına yanıt olarak devasa sosyal programlar oluşturmuş, bunları pervasızca açık harcamalarla ve Arjantin Merkez Bankası'nın devasa para yaratma programıyla finanse etmişti.
Peso seli, kaçınılmaz olarak para birimini devalüe edip fiyatları yükselttiğinde, Arjantinliler paralarının giderek daha fazlasını dolara çevirmeye başladı ve ulusal para birimi üzerinde daha da fazla baskı yarattı.
Fernández hükümeti bu duruma karşılık fiyat kontrolleri uyguladı ve ülkenin zaten sıkı olan para birimi kontrollerini daha da sıkılaştırdı. Ancak bu tepki, enflasyonu durdurmakta tamamen başarısız oldu ve ülkenin zaten gelişen para birimi dönüştürme karaborsasını canlandırdı.
Göreve geldikten sonra Milei, etkili bir şok terapi programı uyguladı.
Hükümet bakanlıklarının sayısını yarıya indirdi, binlerce yönetmeliği kaldırdı ve bütçede dramatik kesintiler yaptı. Arjantin Kongresi'ndeki küçük bir azınlıkla, Arjantin'in can çekişen devlet şirketlerinin çoğunu özelleştirmek, vergi kanununu basitleştirmek ve mevcut bazı sosyal yardım programlarını ortadan kaldırırken geri kalanını düzenlemek için dikkatli bir şekilde mevzuat çıkardı.
Ayrıca Arjantin Merkez Bankası'nı baskı altına alarak yeni para basımını azalttı (bu politika başkanlığının ilerleyen dönemlerinde biraz gevşedi). Hatta Arjantin'in para birimi kontrollerini gevşeterek pesonun değerini düşürdü ve resmi döviz kurlarını gerçek döviz kurlarına çok daha yaklaştırdı.
Milei'nin programı, bir bedel karşılığında kısa vadede mükemmel sonuçlar elde etti.
Bütçe kesintileri, bütçe açığı harcamalarına son vererek uzun yıllar sonra ilk kez bütçe fazlası verdi. Hükümetin sosyal yardım programlarından ekonomiye aktarılan fazla para olmayınca enflasyon hızla düştü. Kasım 2024'te aylık enflasyon son dört yılın en düşük oranı olan yüzde 2,4'e geriledi ve Milei'nin döneminin başındaki aylık yüzde 125'lik orandan çok uzakta kaldı.
Eleştirmenler, Milei'nin enflasyonu sınırlamadaki başarısının ülkenin devam eden yoksullaşmasına ve buna eşlik eden durgunluğa değmediğini savundu. Ülke durgunluktan çıkıp ekonomik büyüme yaşamaya başlamazsa, enflasyon oranı ne olursa olsun, Arjantin kendini asla içinden çıkamayacağı bir çukurda bulabilirdi.
Ancak görünen o ki Milei son gülen oldu. Geçen hafta açıklanan 2024 yılının üçüncü çeyreğine ilişkin yeni ekonomik veriler, Arjantin ekonomisinin Temmuz-Eylül döneminde yüzde 3,9 oranında hızlı bir büyüme kaydettiğini gösteriyor. Ekonomik tahminler, ülkenin gelecek yıl yüzde 5'in üzerinde büyüyeceğini öngörüyor.
Yoksulluk seviyesi, 2024'teki en yüksek seviyesinden düşmeye başladı. Bu, Milei'nin ülkenin enflasyonist sarmalını durdurmak için aldığı önlemlerin ciddiyetine göre dikkat çekici derecede hızlı bir iyileşme.
Milei, 2025 yılı sonunda hem enflasyonun yenilgiye uğratıldığını hem de net pozitif bir ekonomi ve yoksulluk oranına ulaşıldığını iddia edebilir.
Arjantin'in istikrarlı ve müreffeh bir ekonomiye sahip olabilmesi için önünde hala uzun bir yol var ve Milei'nin başkanlığının büyük bir bölümünü kat etmesi gerekiyor. Ancak şu ana kadar, eksantrik anarko-kapitalist tamamen haklı çıktı.
Kaynak: The American Conservative
*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Makalede temsil edilen görüşlerin sorumluluğu yazara aittir, söz konusu yazı ve görüşler Hamaset'in editoryal politikasını yansıtmayabilir.