Analiz: The Guardian

Çeviri: M. Hulusi Cengiz

Rejim beklenmedik bir şekilde ılımlı bir ismin adaylığını onaylayınca, birçok İranlı, oy kullanmanın gerçekten bir şeyi değiştirmesi halinde yetkililerin bunu muhtemelen yasadışı hale getireceğinden şüphelenerek cumhurbaşkanlığı seçimine katılmadı. Bu durum, ilk turdaki rekor düşük katılım oranına da yansıdı: sadece %39,9.

Ancak Mesud Pezeşkiyan ikinci tura kalmayı başardı ve sertlik yanlısı rakibi Said Celili'yi 16,3 milyon oya karşı 13,5 milyon oyla yenerek zafere ulaştı. Bazılarının ikinci turu da boykot etmesine rağmen, halkın eski kalp cerrahı ve sağlık bakanının zirveye çıkabileceğini fark etmesiyle katılım oranı %49,8'e yükseldi.

Reformistler tarafından desteklenen Pezeşkiyan, acımasızca bastırılan geniş çaplı "kadın, yaşam, özgürlük" protestolarına yol açan zorunlu başörtüsü yasalarının ve bazı internet kısıtlamalarının gevşetilmesi çağrısında bulundu. Ayrıca İran ekonomisini zayıflatan yaptırımların kaldırılması umuduyla Batı'ya ulaşacağını söyledi.

Analistlere göre, pek çok reformist adayın aksine Pezeşkiyan, siyasi özgürlüklerden ziyade sosyal adalet ve eşitsizlik konularına odaklandı ve yozlaşmış bir sistemde "temiz" bir figür olarak sahip olduğu itibar sayesinde bazı işçi sınıfı muhafazakarların ilgisini çekti. Diğerleri ise muhafazakârlar arasındaki çekişmelerden bıktıkları için ona yönelmiş olabilir. Ekibi enerjik bir şekilde evden eve, sokak düzeyinde bir kampanya yürüttü.

Başkanın yetkileri sınırlıdır. Pezeşkiyan pazar günü gerçekçiliğe duyulan ihtiyacı kabul ederek ılımlıları uyardı: "Sözler veriyoruz ve bunları yerine getiremiyoruz. En büyük sorunumuz bu." Dini lider Ayetullah Ali Hamaney nihai kontrolü elinde tutuyor ve yaşı ile sağlık durumunun kötü olması, yakın zamanda siyasi alanın istikrarsızlaşmasına neden olabilir.

Devrim Muhafızları sadece dış politikada büyük bir etkiye sahip değil, aynı zamanda savunulması gereken yerleşik ekonomik çıkarlara da sahip. Bir helikopter kazasında hayatını kaybederek bu seçimin yapılmasına neden olan selefi İbrahim Reisi siyasetin içinden gelen bir isimken, Pezeşkiyan bu yarış öncesinde düşük profilli bir figürdü. Ancak Pezeşkiyan'ın etrafında, başarısında kilit rol oynayan eski dışişleri bakanı Cevad Zarif'in de aralarında bulunduğu deneyimli bir ekip var.

Bu durum, Orta Doğu'da gerilimin yükseldiği bir ortamda kritik önem taşıyabilir. İran destekli Hizbullah ile İsrail arasında geniş çaplı bir savaşa dair korkular artıyor ve ABD'yi 2015 nükleer anlaşmasından çeken Donald Trump'ın Beyaz Saray'a geri dönme ihtimali yükseliyor.

Pezeşkiyan'ın adaylığı ve zaferi hem rejimin hem de İran halkının Reisi'nin ölümünün sunduğu fırsatı değerlendirmiş olabileceğine işaret ediyor: Birincisi, hoşnutsuz bir nüfusu kısmen yeniden angaje etmek ve belki de Batı ile ilişkileri istikrara kavuşturmak; ikincisi ise yaşam standartlarını iyileştirmek ve kendilerinden esirgenen nefes alma alanını ve eylemliliği biraz olsun geri kazanmak umuduyla.

Joe Biden'a yeniden seçilme şansını kaybetmesi için yapılan baskılar artarken, mevcut ABD yönetiminin Tahran'la anlaşmak için daha da az hareket alanı var. Avrupalı diplomatlar ilişkileri güçlendirmek ve yayılma risklerini azaltmak için takdire şayan çalışmalar yaptılar; çabalarının iki katına çıkarılması gerekecek.

Pezeşkiyan'ın beklenmedik zaferi İranlılar ve İran dışındakiler için biraz umut veriyor- özellikle de rakibi 2015 anlaşmasına karşı çıkan ideolojik olarak sert bir eski nükleer müzakereci olduğu için. Fırsatlar göz ardı edilmemelidir. Ancak, ne kadar küçük olursa olsun, bu fırsatlar değerlendirilmelidir.

Kaynak: theguardian.com