Yazar: Caleb Mills
Çeviri: M. Hulusi Cengiz
Küçük adanın son demokratik yarışından bu yana neredeyse on yıl geçti ve bu anlaşılabilir bir durum. O zamandan bu yana geçen yıllar içinde demokrasinin korkulukları neredeyse tamamen çöktü ve onun yerine anarşik çete savaşları çökmüş bir devleti sardı.
Bu durum şu soruyu akla getiriyor: Halkının yarısı açlıkla karşı karşıya olan bir ülkede seçim yapılabilir mi? Haiti'nin şiddet dolu siyasi iklimi demokratik bir geçiş için uygun mu?
Sahadaki durum kritik.
Başkan Jovenel Moïse'nin öldürülmesinden bu yana geçen iki yıl içinde Haiti, yerel rakip çetelerin ve savaş ağalarının ağırlığı altında parçalandı. 2023 yılına gelindiğinde, başkent Port-au-Prince'in yaklaşık %60'ı hükümet dışı gruplar tarafından işgal edilmiş, şiddet açıkça sokaklara taşmış ve günlük yaşam durma noktasına gelmişti.
Müzisyen Jean Jean-Pierre gibi pek çok kişi için evden çıkmak bile ürkütücü derecede tehlikeli bir görevdi. “Dışarı çıktığınızda her şeyin farkına varıyorsunuz- arkanızda bir araba, arkanızda bir motosiklet. Bir aracın sizi geçmek isteyip istemediğini ya da sizi geçip kaçırmak için durmaya zorlayıp zorlamadığını asla bilemezsiniz çünkü bu çok sık oluyor,” diyor Jean-Pierre, Mart 2023'te USA Today'e. Bu açıklamanın üzerinden neredeyse iki yıl geçmesine rağmen durum düzelmedi.
Sonuç olarak, yerel halkın kitlesel olarak yerinden edilmesi, Port-au-Prince'teki yetkililer için acil bir sorun haline geldi. “Çeteler bizi zorla dışarı çıkardı. Ailemi kaybettim- annemi ve babamı. Çeteler onları evde diri diri yaktı ve şimdi geri dönemiyoruz,” diyor bir mülteci Reuters'e.
Yakın zamanda 800 kişilik bir BM barış gücünün adaya gelmesi dışında, adayı kasıp kavuran şiddeti bastırmak için çok az şey yapıldı. Aralık ayında çete lideri Micanor “Mikanò” Altès, çocuğunun hastalığı nedeniyle büyücülük yaptığı suçlamalarının ardından Haiti hükümeti tarafından yaklaşık 200 kişiyi katletmekle suçlandı.
“Katliam, çocuğunun ağır hastalığı nedeniyle tetiklendi.
Micanor, bölgedeki yaşlı insanları büyücülük yapmakla ve çocuğa zarar vermekle suçlayan bir vudu rahibinden ('bókò') tavsiye istedi” denildi. “6 Aralık Cuma günü Micanor, en az 60 yaşlı kişiyi vurarak öldürdü. O ve grubu, 7 Aralık Cumartesi günü pala ve bıçak kullanarak en az 50 kişiyi daha öldürdü. Eylemlerine rağmen hasta çocuğu vefat etti.”
Buna ek olarak, şiddet ve siyasi istikrarsızlık, adayı topyekûn kıtlığın eşiğine getirdi. Gıda Güvenliği Aşama Sınıflandırması'nın raporuna göre, Eylül ayında 5 milyondan fazla Haitili açlık riski altındaydı ve %18'i acil durum seviyesinde açlıkla karşı karşıyaydı.
Lojistik açıdan bakıldığında, bu ortamda seçim düzenlemek bile mümkün olmayabilir. Devletin böylesine kutuplaştırıcı bir etkinliği organize etmek için ihtiyaç duyacağı yatırım miktarı, Haiti'nin ciddi anlamda yoksun olduğu hem sert hem de yumuşak güç seviyesini gerektirecektir.
Dahası, seçimler başarıyla gerçekleştirilse bile, Port-au-Prince'in kendi ülkesi üzerinde bölgesel egemenliğe sahip olmadığı düşünüldüğünde, böyle bir yarışmanın meşruiyeti derhal sorgulanacaktır.
Rakip çeteler, Haitililerin oy kullanmasına bile izin verecek mi? Oy verme kabinleri, bu çetelerin adada yarattığı sınırsız şiddetin bir sonraki kurbanı olabilir mi? Bu noktada, neredeyse her açıdan Haiti'de seçim düzenlemek sadece sorumsuzca değil, belki de tamamen imkansızdır.
Oy pusulaları açları doyuramaz.
Kampanyalar ve seçim gösterileri de başarısız bir devleti istikrara kavuşturmak için fazla bir şey yapmaz. Demokratik geleneğin tutarlı bir şekilde sürdürülmesi nihayetinde Haiti'nin yararına olsa da bu asil deney için zamanlama biraz yanlış olabilir.
Voltaire'in demokratik yollarla seçilmiş bir hükümet kurma çabası takdire şayan olmakla birlikte, ülkesinin şu anda karşı karşıya olduğu çok acil sorunları çözmek için çok az şey yapmaktadır.
Demokratik temsilin sağlanması, gençleşmeye yönelik uzun ve zahmetli bir sürecin son adımı olmalıdır. Seçimler Haiti'yi kurtarmayacaktır; bunu ancak uyumlu, ulusal bir iyileşme programı yapabilir.
Kaynak: Geopolitical Monitor
*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Makalede temsil edilen görüşlerin sorumluluğu yazara aittir, söz konusu yazı ve görüşler Hamaset'in editoryal politikasını yansıtmayabilir.