Yazar: John Kampfner

Çeviren: M. Hulusi Cengiz

Slovakya parlamentosunun kafesinin terasında oturmuş bir muhalefet milletvekiliyle hükümetin bağımsız medyaya yönelik saldırıları hakkında konuşuyordum. Bir önceki öğleden sonra kamu yayıncısı RTVS'yi doğrudan Kültür Bakanlığı'nın kontrolü altına sokan bir yasa kabul edilmişti.

"Bu bir döngünün parçası. Korkutucu olan da bu," diyen Progressive Slovakia'dan Dana Kleinert, siyasi yolsuzlukları araştıran özel savcılığın kaldırılmasına ve halk protestolarını engelleme planlarına da işaret etti. "Ne kadar ileri gidebilirler? Cevap istedikleri kadar ileri gidebilecekleri." Kleinert ayrıca LGBTQ+ gruplarına yönelik fonların geri çekildiğini ve "Slovakya'daki çocukların geleceğini tehlikeye attığı" düşünülen bir müzenin kapatıldığını belirtti.

Kleinert konuşurken, pembe beyaz elbiseli, sarı dalgalı saçlı ve büyük güneş gözlüklü çarpıcı bir kadın yakındaki bir masaya oturdu. Ona kot şortlu bir adam eşlik ediyordu. Kültür Bakanı Martina Simkovicova ve arkadaşı Peter Kotlar, hükümetin önceki yönetimin Covid-19'a verdiği tepkiyi soruşturan "özel elçisi".

Her ikisi de aşırı sağcı Slovak Ulusal Partisi üyesidir. Simkovicova 2015 yılında Facebook sayfasında Suriyeli mültecilerle alay ettiği için kovulana kadar Markiza TV kanalında sunuculuk yapıyordu. Bu kötü şöhreti kendisini yabancı düşmanı, aşı karşıtı, homofobik ve Rusya yanlısı sosyal medyanın yıldızı haline getirmek için kullandı. Ayrıca Slovan adlı aşırı milliyetçi bir internet TV kanalının kurulmasına da yardımcı oldu.

Geçen yıl Robert Fico'nun başbakan seçilmesinden bu yana Slovakya, Avrupa'da artık aşina olunan otoriterliğe doğru bir yolculuğa çıktı. NATO ve AB üyeliğinin formalitelerine bağlı kalırken, politikasını Ukrayna'yı desteklemekten uzaklaştırıp Rusya'ya doğru dönüştürdü.

Deneyimli kabadayının dönüşü, derin bir şekilde bölünmüş olan ülkede gerilimi derhal arttırdı; 15 Mayıs'ta bir suikast girişiminde ölümden kıl payı kurtulması ise ülkeyi tehlikeli bir sarmala sürükledi. Fico ve müttefikleri bu kargaşayı, iktidarlarına yönelik tüm kontrollere saldırmak için kullandılar ve hayatına yönelik girişimden liberal muhalefeti sorumlu tuttular.

Hem hükümet hem de sağlık yetkilileri Fico'nun vurulma koşulları ve sağlık durumu hakkında bilgi vermekten kaçınarak gerçekte ne olduğuna dair bir dizi iddia, karşı iddia ve ilginç teorilerin ortaya atılmasına neden oldu. Muhalefetten bir isim bana "Resmi versiyonları yutmuyoruz" dedi. "Neler olup bittiğini bilmiyoruz. Ama kimse şüphelerini kamuoyu önünde dile getirmek istemiyor."

Tetikçi olduğu iddia edilen Juraj Cintula, bir dizi paylaşımında hükümete saldırmıştı ancak politikaları aşırı sol ve aşırı sağın garip bir karışımı gibi görünüyor. Bazı soruşturmalara göre Rus özel kuvvetleriyle bağlantıları olan Slovenski Branci (Slovakya Askerleri) adlı paramiliter bir ağa yakın olduğu biliniyordu.

Bu ayki Avrupa seçimlerinden kısa bir süre önce Fico, suçlananları "affettiğini" söylediği kısa bir video mesajı yayınladı. "Saldırgan ve nefret dolu politikaları" nedeniyle muhalefeti suçladı ve ekledi: "Bir trajedinin yaşanması an meselesiydi." Fico göreve geldikten kısa bir süre sonra bazı haber kuruluşlarını "düşman" ilan etmişti.

Geçen hafta görüştüğüm çok sayıda gazeteci ve muhalif isim güvenliklerinden endişe ettiklerini söyledi. Tanınmış bir araştırmacı muhabir olan Jan Kuciak ve nişanlısının 2018 yılında kiralık katiller tarafından öldürülmesini çok iyi hatırlıyorlar. İhbar edilen başlıca liberal gazetelerden biri olan Dennik N'yi ziyaret ettiğimde, önemli muhabirleri için güvenliğin artırıldığı söylendi. Diğer eleştirel medya kuruluşları da benzer önlemler aldı.

Vladimir Putin'in kitabından bir yaprak alan Fico, eleştirel sesleri kısmak için parlamento prosedürünü kullanıyor. RTVS artık dokuz kişilik bir yönetim kuruluna sahip olacak; bu kurulun beş üyesi Fico'nun çoğunlukta olduğu parlamento tarafından, dört üyesi ise doğrudan Simkovicova tarafından seçilecek. Bu hamleyi gerekçelendiren kültür bakanı, yayıncının "siyasi aktivizmden" suçlu olduğunu söyledi ve yeni denetim kurulunun "tarafsızlık eksikliğini düzelteceği" konusunda ısrar etti.

Geçen hafta RTVS'de Avrupa Kafe adlı bir tartışma programı için röportaj yaptıktan sonra, sunucuya ve ekibe kalıp kalmayacaklarını sordum. Kendilerini zor durumda hissettiklerini ancak doğrudan sansür altında çalışmak zorunda kalmayacaklarını umarak her günü olduğu gibi kabul edeceklerini söylediler.

Daha büyük bir izleyici kitlesine sahip olan ve Çek Cumhuriyeti'nin en büyük şirketlerinden biri olan PPF grubunun sahibi olduğu ticari televizyon kanalı Markíza'nın Slovakya'da önemli ticari çıkarları var ve kanalın yönetimi şimdiden Fico'nun emirlerini yerine getiriyor gibi görünüyor. Pazar günleri yayınlanan popüler bir siyaset programının sunucusu olan Michal Kovacic, kısa bir süre önce yönetimi medyayı "Orbanlaştırmakla" suçladıktan sonra görevinden alındı.

Dışarıdan bakıldığında hayat pek değişmemiş gibi görünüyor. Bratislava, yaz ortası sıcağında bar ve restoranların tadını çıkaran yerli halk ve turistlerle dolu. Ancak, yüzeyin altında, endişe duygusu artıyor. Bazı konuşmalar kısık sesle yapılıyor.

Gücü elinde bulunduranlardan bazıları ancak aşırı olarak tanımlanabilir. Simkovicova’nın arkadaşı, belki de ülkenin en tanınmış aşı karşıtı Kotlar, kısa süre önce Dünya Sağlık Örgütü'nün yeni bir toplantısında Slovakya'nın yeni uluslararası sağlık düzenlemelerine imza atmayan tek ülke olmasını sağladı. Pandemi sırasında Kotlar aşılara karşı kampanya yürütmüş ve Covid-19'u "biyolojik silah" olarak nitelendirmişti.

Bazıları son Avrupa seçimlerine bir teselli kırıntısı olarak sarılıyor; ana muhalefet partisi İlerici Slovakya, ülkedeki 15 sandalyenin altısını alarak en büyük parti olarak ortaya çıktı.

Bunun bir hata mı yoksa Fico'nun yaz sonunda nekahet döneminden döndüğünde her şeyi kendi istediği gibi yapamayacağının bir işareti mi olduğunu söylemek için henüz çok erken- iyileşme sürecinin planlandığı gibi gittiğini varsayarsak. Sözde daha ılımlı bir parti olan Hlas ve aşırı sağcı Slovak Ulusal Partisi'nin de dahil olduğu koalisyonu etkileyici bir şekilde birleşmiş durumda.

Koalisyon üyeleri bunun kendileri için bir fırsat olduğunu biliyorlar; liberal demokrasiyi ortadan kaldırmak ve bu küçük Orta Avrupa ülkesini Macaristan'ın politikalarına ve Rusya'ya yaklaştırmak için belki de hiç bu kadar iyi bir fırsat yakalayamayacaklar.

Kaynak: theguardian.com