Türkiye Cumhuriyeti kurulduğu yıllarda Afrika kıtasında hiçbir devlet veya toplulukla ilişkiye girmesi söz konusu olamadı. Bu durum 1960’lı yıllara kadar devam etti, fakat o yıllarda da somut adımlar atılamadı. 1980’li yılların sonlarına doğru Turgut Özal, Türk Cumhuriyetlerine olduğu kadar Afrika kıtasına da önem verdi ve bu konuda bir dizi çalışma yapıldı.

Türkiye’nin ilk daimi diplomatik temsilciliği Lagos Konsolosluğu 1956’da açılmıştır. Nijerya bağımsızlığını kazanınca da 30 Ağustos 1962’de Lagos Büyükelçiliği açılmıştır. Türkiye’nin elçilik açma talebinin Nijerya’nın bağımsızlığından sadece 33 gün sonra gerçekleşmesi, Bakanlar Kurulu’nun ise 09.11.1960 tarihinde, 5/529 sayılı kararı ile bunu onaylaması; Dışişleri bürokrasisinin Nijerya’nın bölgedeki önemini takdir ettiklerini; bölgede oluşan yeni jeopolitiği gördüklerini de göstermektedir.

İki ülkenin resmi ilişkisi 1960’lara dayanmaktadır. Bu tarihten bu yana, Nijerya ile Türkiye eğitim başta olmak üzere ekonomi, ticaret ve savunma alanlarında işbirliğinde bulunmaktadır. İki ülke arasında ikili eğitim anlaşması mevcuttur. Bu anlaşma kapsamında Nijeryalı öğrenciler Türkiye’de farklı seviyelerde eğitim görmektedir. Ayrıca bu ikili anlaşma dışında, Türkiye Akrabalar ve Toplulukları Başkanlığı (YTB) ve Diyanet İşleri Başkanlığı aracılığıyla Nijeryalı öğrencilere Türkiye’de burs imkânı da sağlanmaktadır. Ticaret alanında ise iki ülke arasında önemli ölçüde yatırım yapılmaktadır.

KAZAN-KAZAN POLİTİKASI

Kasım 2015 tarihinde Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Nijerya’ya resmi ziyarette bulundu. Bu önemli ziyaret esnasında, Nijerya ile Türkiye arasında farklı ikili anlaşmalar imzalandı. Cumhurbaşkanı Erdoğan yaptığı konuşmada Nijerya’nın Türkiye’nin Afrika inisiyatifinde büyük rol oynadığını, dolayısıyla ticari faaliyetlerin bu bölgede artırılmasına çok önem verdiklerini belirti. Cumhurbaşkanı Erdoğan konu ile ilgili, “Türk iş adamları olarak, Nijerya’nın 2020 yılında ekonomik olarak dünyanın en büyük 20 ülkesinden biri olmasını destekliyoruz. İnanıyoruz ki Nijerya’nın bu hedefe ulaşmasında Türkiye’nin oynayacağı rolü vardır” dedi. Bu açıklama, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Türkiye-Afrika ilişkilerindeki kazan-kazan politikasını vurguluyor.

19-20 Ekim 2021 tarihleri arasında, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Nijerya’da bir resmi ziyarette daha bulundu. Bu stratejik ve önemli ziyaret kapsamında, iki ülke arasında çok önemli anlaşmalar ve mutabakatlar sağlandı. İmzalanan anlaşmalar şöyledir:

• Savunma Sanayi İşbirliği Anlaşması: Savunma ürün ve hizmetlerinin geliştirilmesi, üretimi, tedariki, idamesi ve teknik/lojistik destek alanlarında işbirliğini geliştirmeyi amaçlamaktadır.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı ile Nijerya Dışişleri Bakanlığı Arasında Siyasi İstişare Kurulmasına İlişkin Mutabakat Zaptı: İki Bakanlık arasında ikili diyaloğu teşvik amacıyla diplomatik düzeyde siyasi istişareler için bir mekanizma kurmayı hedeflemektedir.
• Çifte Vergilendirmeyi Önleme ve Vergi Kaçakçılığı ile Vergiden Kaçınmaya Engel Olma Anlaşması: İki ülke arasındaki ekonomik ve ticari ilişkilerin geliştirilmesi ve vergi konularında işbirliğinin artırılmasını hedeflemektedir.
• Gençlik Alanında İşbirliği Anlaşması: İki ülke arasındaki gençlik alanlarındaki ilişkilerin geliştirilmesini ve güçlendirilmesini teşvik etmeyi hedeflemektedir.
• Madencilik Alanında İşbirliğine İlişkin Mutabakat Zaptı: Maden kaynaklarının keşfinde işbirliğini geliştirme, teknik ve çevresel konularda ortak çalışmalar, altın ve diğer minerallerle ilgili ortak faaliyetleri hedeflemektedir.
• Enerji Alanında İşbirliğine İlişkin Mutabakat Zaptı: Yenilenebilir enerjide yeni fırsatların belirlenmesini; enerji santrallerinin inşasını ve işletilmesini; elektrik dağıtımı ve altyapı gibi alanlarda ortak proje geliştirilmesini amaçlamaktadır.
• Hidrokarbonlar Alanında İşbirliğine İlişkin Mutabakat Zaptı: Petrol ve doğalgaz alanında uzmanlık ve tecrübe aktarımı konularında ortak proje tespiti ve geliştirilmesini amaçlamaktadır.

Bu tür ziyaretler sadece Türk makamları tarafından gerçekleştirilmemiştir. Nijerya Cumhurbaşkanı Muhammed Buhari, 18-22 Ekim 2017 tarihleri arasında Türkiye’ye gelmiştir. Bu ziyaret kapsamında, iki ülke arasındaki ilişkiyi güçlendirilip farklı alanlarda anlaşmalar sağlanmıştır. Ayrıca, Türkiye'nin ev sahipliğinde İstanbul'da gerçekleştirilen 3. Türkiye-Afrika Ortaklık Zirvesi kapsamında Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Nijerya mevkidaşı Muhammed Buhari ile baş başa görüştü.

Bu anlaşmalar ve ziyaretler sonucunda, Nijerya Donanması, Türkiye’de bulunan Dearsan tersanesi ile imzaladığı anlaşmayla iki adet Açık Deniz Karakol Gemisi alacağını duyurdu. Satın alınacak gemiler, Nijerya Donanması’nın arama-kurtarma faaliyetlerinin, korsanlıkla ve kaçakçılıkla mücadele kapasitesine katkı sağlayacaktır.

GİTGİDE GÜÇLENEN İLİŞKİLER

Türkiye ve Nijerya arasındaki resmi ziyaretler zaman içerisinde çok büyük bir ivme kazanmıştır. Bu dönemden önceki ziyaretler de, iki ülkenin ilişkilerini güçlendirerek her geçen gün yeni sayfa açılması için fırsat sunmaktadır. Bu ziyaretler şöyle sıralanabilir: Başbakan Prof. Dr. Necmettin Erbakan (7-8 Ekim 1996), Nijerya Devlet Başkanı Olusegun Obasanjo (23-25 Temmuz 2000), Abdüllatif Şener (6-7 Haziran 2004), Devlet Bakanı Edip Safter Gaydalı (7-10 Mart 2000), T.C. Cumhurbaşkanı Abdullah Gül (8 Haziran 2010), Başbakan Yardımcısı Cemil Çiçek (Kasım 2010) Nijerya Başkanı Goodluck Ebele Jonathan (1 Şubat 2011), Başbakan Yardımcısı Bülent Arınç (13 Şubat 2011), Nijerya Dışişleri Bakanı Mr. Odein Ajumogobia (11 Şubat 2011), Nijerya Dışişleri Bakanı Aminu Wali (Aralık 2015), Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan (Mart 2016) ve Nijerya Cumhurbaşkanı Muhammadu Buhari Türkiye ziyareti (Ekim 2017)

Yapılan anlaşmalara da bakarsak, Türkiye ve Nijerya, resmi ilişkiler kurulduğundan beri işbirliğinde bulunmakta ve ilişkilerini genişletmektedir. Önceki anlaşmaların bazıları şöyle sıralanmıştır:

Türkiye-Nijerya Kültürel Anlaşma (21.10.1976), Türkiye-Nijerya Ticaret Anlaşması (25.08.1982), Türkiye-Nijerya Ekonomik, Bilimsel ve Teknik Anlaşması (22.10.1986), D-8 Üyesi Ülkeler Arasındaki Vize İşlemlerinin Kolaylaştırılması Anlaşması (2001), Türkiye-Nijerya Ticaret Anlaşması (08.10.1996), Denizcilik Anlaşması (08.10.1996), Ulaştırma Bakanlıkları Arasında Protokol (25.11.1996), Türkiye-Nijerya Ortak Ekonomik Komisyon 3. Dönem protokolü (14.06.2001), Türkiye-Nijerya Ortak Ekonomik Komisyon 1. Dönem Protokolü (10/26/1990), Türkiye-Nijerya Ortak Ekonomik Komisyon 2. Dönem Protokolü (08.10.1996), Türkiye- Nijerya Ortak Ekonomik Komisyon Ekonomik İlişkileri Geliştirmeye Yönelik Protokolü (7-10 Mart 2000), Diplomatik Pasaportlara Vize Muafiyati Protokolü (16 Aralık 2011), Terörle Mücadele İşbirliği Anlaşması (21 Ekim 2017), Mültecileri Koruma Anlaşması (21 Ekim 2017), Yatırım ve Ticari Mutabakatı Anlaşması (Ankara 21 Ekim 2017), Sivil Havacılık Anlaşması (21 Ekim 2017), Eğitim Anlaşması-Maarif Vakfı’nın Nijerya’da Kurulması: (21 Ekim 2017), Sağlık Sektöründe Yatırım Anlaşması (21 Ekim 2017), Savunma ve Asker İşbirliği Anlaşması (21 Ekim 2017) ve Askeri Eğit-Donat Anlaşması (21 Ekim 2017).

RAKAMLAR ARTACAK

Nijerya Sanayi, Ticaret ve Yatırım Bakanı Richard Adeniyi Adebayo, Anadolu Ajansı’na verdiği demeçte, ülkesi ile Türkiye arasındaki 2 milyar dolarlık ticaret hacminin yeterli olmadığını, gelecek yıllarda bu rakamın artacağını savundu.

Bakan Adebayo, yüzlerce Türk ve Afrikalı iş adamının katıldığı 18 Aralık 2021 tarihinde sona eren Türkiye-Afrika 3. Ekonomi ve İş Forumu'nda Anadolu Ajansı muhabirinin sorularını yanıtlayarak forumun doğru zaman ve doğru düzlemde yapıldığına dikkat çekti. Bakan Adebayo, iki ülkenin yakınlaşması ile birlikte farklı ilgi alanlarının da tartışmaya açıldığını belirtti.

NİJERYA’NIN KAZANACAĞI ÇOK ŞEY VAR

İki ülke hükümetleri, özellikle Türkiye tarafı, ilişkinin daha derin bir şekilde geliştirmesi için çok çaba sarf ediyor. Bunun simgelerinden biri, yeni sona eren Türkiye-Afrika Ortak İş Forumu’dur. Öte yandan Nijerya’nın Türkiye ile yaptığı anlaşmalardan kazanacağı çok şey var. Terörle mücadele konusunda Nijerya, Türkiye’nin tecrübelerinden faydalanabilir. Enerji sektörü, altyapı, güvenlik, istihbarat, ekonomi geliştirme, mülteci krizi yönetimi, eğitim politikaları, sağlık sektörü geliştirme gibi birçok alanda faydalanabilecek çok şey mevcut görünüyor. Türkiye ve Nijerya arasındaki ilişkiler zaman geçtikçe gelişecek ve yeni ufuklara neden olacak gibi duruyor.