Yazar: Muhammed Emin
Çeviri: M. Hulusi Cengiz
Rusya, Sudan Savaşı'nda riskten kaçınmak için her iki tarafı da destekleyerek Wagner Grubu Hızlı Destek Güçlerini güçlendiriyor. Moskova, Sudan Silahlı Kuvvetleri ile çeşitli anlaşmalar yaparken stratejik çıkarlarını korumak amacıyla harekete geçiyor. Rusya, SAF'a silah sağlarken, Wagner Grubu aracılığıyla RSF'a da destek veriyor, bu da SAF ile düşman olan RSF'ın güçlenmesine yol açıyor.
Analistler, Rusya'nın ABD'nin bıraktığı boşluğu doldurmak ve Ukrayna'nın Sudan'daki varlığına karşı çıkmak için bu adımları attığını belirtiyorlar. Sahada 100 ila 300 Ukraynalı asker bulunmakta ve genellikle geceleri SAF ile birlikte hareket halinde.
Aynı zamanda, Orta Afrika Cumhuriyeti'ndeki silahlı muhalefet kaynakları, Wagner Grubu'nun hala etkin olduğunu ve RSF'ye Birleşik Arap Emirlikleri aracılığıyla silah tedarik ettiğini ifade ediyorlar. Geçen hafta OAC'de Wagner savaşçılarının yakalandığı bilgisi de kaynaklar tarafından aktarıldı.
Rusya, Sudan'daki savaşın başladığı 15 Nisan'dan önce RSF ve ordusuyla ilişkilerini sürdürmekte. Bu süre zarfında devam eden savaş, on binlerce insanın ölümüne ve sekiz milyon insanın yerinden edilmesine neden olan dünyanın en büyük insani felaketlerinden birine dönüştü.
Savaşın başlamasından kısa bir süre önce Rusya Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov, Hartum'u ziyaret etti ve ordu komutanı Abdel Fattah al-Burhan ile RSF lideri Hemeti olarak bilinen eski Janjaweed komutanı Mohamed Hamdan Dagalo ile ayrı ayrı görüşmeler gerçekleştirdi.
Sudan'ın orduya bağlı hükümeti, artık bu tür ilişkilerin olmadığını açıklasa da, birçok kaynak Wagner ajanlarının savaş sırasında BAE'den RSF'ye silah tedarikinde bulunduğunu doğruluyor.
Wagner Grubu'nun artık Sudan'da faaliyet göstermediğini iddia etse de, diplomatik bir kaynak ve Hartum ile Darfur'daki tanıklar, Rus paralı askerlerinin hala bölgede bulunduğunu belirtiyorlar.
Rusya'nın odak noktasının değiştiği bir döneme girildiği gözlemleniyor. Ancak yine de Rusya'nın orduya bağlı hükümetle ilişkilerine daha fazla odaklandığına dair işaretler var.
"Sudanlı analist Kholood Khair'e göre, 'Kremlin Burhan'ı destekliyor ve Rus dış politikasının bir parçası olarak Wagner Grubu da RSF'yi destekliyor."
28 Nisan'da Port Sudan'da Arapça bir konuşma yapan Rusya Dışişleri Bakan Yardımcısı Mikhail Bogdanov, Sudan halkını gerçek anlamda temsil edenin ordu kontrolündeki Sudan Egemenlik Konseyi olduğunu açıkça ifade etti.
Bir heyete başkanlık eden Rus bakan, subayların da yer aldığı Kızıldeniz kentinde ordu kontrolündeki hükümetin faaliyet gösterdiğini ve Burhan ile bir araya geldiğini belirtti.
Bogdanov, Rusya ve Sudan'ın madencilik projelerinde birlikte sahip olduğu "zengin deneyimi" selamladı ve ziyaretinin iş birliğinin artmasına yol açabileceğini vurgulayarak, "Egemenlik Konseyi tarafından temsil edilen ülkedeki mevcut meşruiyeti" desteklediğini ifade etti.
Egemenlik Konseyi Başkan Yardımcısı Malik Agar, iki ülke arasındaki "köklü geçmişi ve çeşitli alanlardaki ortak iş birliğini" selamladı ve "Sudan ile Rusya arasında özellikle Birleşmiş Milletler gibi uluslararası platformlarda iş birliğini ve ortak koordinasyonun güçlendirilmesi gerektiğini" vurguladı.
Bogdanov'un ziyareti tesadüfi değildi. Middle East Eye'a ismi açıklanmayan iki ordu yetkilisine göre, Sudan istihbarat şefi Ahmed Mufaddal, aynı zamanda Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Orta Doğu ve Afrika özel temsilcisi olan Bogdanov'un Sudan'a gelmeden bir hafta önce Rusya'da meslektaşlarıyla görüşmüştü.
Kaynaklar, Nisan ayının başlarında Rusya'nın Sudan Büyükelçisi Andrey Çernovol'un Burhan'a SAF'a silah tedarik etme teklifinde bulunduğunu belirtti.
Sudan Tribune'ün haberine göre, Bogdanov'un heyetiyle orduya bağlı yetkililer arasındaki görüşmelerde Ruslar SAF'a "sınırsız nitelikte askeri yardım" teklifinde bulundu. Bu teklif, "uzmanlık ve potansiyel olarak Sudan'da bir Rus varlığını içerebilir."
"Rusya, şu anda BAE ile hiçbir şekilde Hemeti'yi destekleyen bir ilişki içinde değil." – (Kuzey Afrika analisti Jalel Harchaoui)
4 Mayıs'ta, Rus tescilli bir nakliye uçağı Dubai'den Port Sudan'a iniş yaptı. Flightradar 24 verilerine göre, Abakan Air Ilyushin Il-76MD, Port Sudan uçuşundan önceki günlerde Dubai'den Kazakistan'daki Aktau'ya birkaç sefer gerçekleştirdi.
Nisan ayının başında Rusya, LSEG verilerine göre Sudan'a dizel ihraç etmeye başladı. Pavo Rock ve Conga adlı iki yakıt tankeri 2 Nisan ve 5 Nisan'da toplamda yaklaşık 70.000 metrik ton dizel teslim etti. Marine Traffic web sitesine göre Marabella Sun adlı bir petrol tankeri de şu anda Port Sudan'da demirli durumda. Rusya, 2023'ten bu yana AB tarafından tam ambargo uygulanmasından bu yana rafine ürünleri için yeni pazarlar arayışındadır.
Rus şirketlerinin Sudan'da özellikle altın madenciliğinde uzun süredir çıkarları bulunmaktadır. Hartum'daki batılı diplomatlar, Wagner Grubu'nun Darfur'dan altın çıkarmak için Dagalo ailesiyle çalıştığını belirtmişlerdir.
Hemeti ve ailesi, 2017'de Sudan'ın batısındaki Darfur'da ele geçirdikleri topraklarda faaliyet gösteren bir altın madenciliği şirketinin sahibi konumundadır. Hemeti, bu madenlerin kendisine ve RSF'ye önemli bir güç ve zenginlik kaynağı sağladığını ifade etmektedir.
Geçen yıl Nisan ayında, Kuzey Afrika'daki ABD'li bir yetkili, Şubat 2022 ile Şubat 2023 arasında Sudan'dan 16 charter uçuşuyla 32,7 ton altın kaçırıldığını söylemiştir.
Yetkililere göre, kargonun bazen Suriye'deki Rus kontrolündeki bir hava üssüne uçtuğunu ve genellikle çerez olarak etiketlendiğini ifade etti. Bu kargo, Moskova'nın Ukrayna'daki savaş sonrasında ekonomisini ayakta tutmak için kullandığı bir araç olarak kullanıldı.
İki orduya bağlı kaynaklara göre, Rus heyeti Port Sudan'da Ukrayna'nın Sudan'daki askeri varlığını ve eski otokrat Ömer El Beşir döneminde üzerinde anlaşmaya varılan Kızıldeniz kıyısında bir Rus deniz üssü kurulması konusunu da ele aldı.
"Bu iş nasıl sonuçlanırsa sonuçlansın, yarışta bir atları var."
Rusya, Şubat 2023'te Sudan'ın Kızıldeniz kıyı şeridinde Port Sudan yakınlarında bir deniz üssü kurmayı umuyor. Rusya Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov, Hartum'da düzenlediği bir basın toplantısında, bu durumun gerçekleşmesi için "iki ülke arasında daha önce bir anlaşma imzalandığını ve şu anda yasallaşmayı beklediğini" söyledi.
Kuzey Afrika analisti Jalel Harchaoui'ye göre, "Ruslar, Burhan ile kapsamlı bir anlaşma yaparak Hemeti'nin Hızlı Destek Güçlerine yapılan askeri yardımın azaltılmasını sağlayabilir."
Eski bir CIA analisti ve CSIS Afrika Programı'nda görevli olan Cameron Hudson, MEE'ye verdiği demeçte, "Rusya'nın, ABD'nin aktif olmadığı her yerde fırsat gördüğünü" belirtti. "Kızıldeniz'de bir liman kurma heveslerinden vazgeçmiş değiller. Sudan'da yaptıkları her şey, bu amaca hizmet ediyor gibi görünüyor."
Jalel Harchaoui, Kraliyet Birleşik Hizmetler Savunma ve Güvenlik Çalışmaları Enstitüsü'nde (Rusi) yardımcı araştırmacı olarak görev yapıyor ve Bogdanov'un ziyaretini "önemli bir olay" olarak nitelendiriyor.
Harchaoui, MEE'ye yaptığı açıklamada, "Rusya, Burhan'ın düşmanı General Hemeti'nin hiçbir zaman ele geçirme şansının olmadığı stratejik bir varlık olan Port Sudan ile ilgili uzun vadeli bir anlaşma yaptı" diyor. "Rusya şu ana kadar Hemeti'yi destekledi ama özellikle İran'ın bu yıl Burhan'a verdiği desteğin arttığı düşünüldüğünde Hemeti'nin yaşadığı zorlukların da farkında."
Harchaoui'ye göre, bu durum Moskova'ya altın bir fırsat sunuyor. Ruslar, Burhan'la kapsamlı bir anlaşma karşılığında Hemeti'nin Hızlı Destek Güçleri'ne yapılan askeri yardımın azaltılmasını pekâlâ sağlayabilir. "Rusya, şu anda Hemeti'yi iki kat destekleyen BAE ile hiçbir şekilde evli değil" diyor Harchaoui.
ABD'nin Birleşmiş Milletler Büyükelçisi Linda Thomas-Greenfield ise 29 Nisan'da yaptığı açıklamada, "Her iki tarafın da Sudan'ı yok etmeye devam etme çabalarını beslemek için hem silah hem de diğer desteklerle destek aldığını biliyoruz. Ve evet, BAE'den meslektaşlarımız da dahil olmak üzere bu konuda taraflarla temas kurduk" dedi.
Al-Sharq'a göre, ABD'den bir güvenlik heyeti, orduya bağlı devlet yetkilileriyle ortak görüşmeler yapmak üzere pazar günü Port Sudan'a geldi.
Sudan ordusuna yakın kaynaklar, MEE'ye ABD ve Suudi Arabistan'ın aracılık ettiği ateşkes görüşmelerinin 15 Mayıs'ta Suudi Arabistan'ın liman kenti Cidde'de yeniden başlayacağını belirtti.
Son birkaç ay içinde İran'ın Sudan Silahlı Kuvvetlerine verdiği destek ayrıntıları ortaya çıktı. Africa Confidential'a göre, İran'ın Mohajer-4, Mohajer-6 ve Ababil gibi insansız hava araçları ocak ayından bu yana Hartum'un kuzeyindeki Sudan Silahlı Kuvvetleri'ne ait Wadi Saydna hava üssünde aktif olarak kullanılıyor.
Kholood Khair, Sudanlı bir analist ve Confluence Advisory'nin kurucusu olarak, Rusya'nın "Ukrayna'ya karşı koyduğunu" ve ABD'nin bıraktığı boşluğu doldurduğunu kabul ediyor.
Khair, MEE'ye yaptığı açıklamada, "Rusya, BAE ve İsrail her iki tarafa da oynuyor, favori seçmiyorlar," dedi. "Zamanlama Ukraynalıların çok uzun zaman önce orada olmasından kaynaklanıyor, ancak politika her zaman aynıydı, yani Kremlin Burhan'ı destekliyor ve Rus dış politikasının bir kolu olan Wagner Grubu da RSF'yi destekliyor" şeklinde konuştu.
Kaynak: middleeasteye.net
Muhammed Amin: Sudan ve Güney Sudan'ın yanı sıra kuzeydoğu Afrika'nın başka yerlerindeki jeopolitik ve insan hakları ihlalleri konusunda uzmanlaşmış Sudanlı bir gazetecidir.
*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Makalede ifade edilen görüşlerin sorumluluğu yazara aittir, söz konusu yazı ve görüşler Hamaset'in editoryal politikasını yansıtmayabilir.