Bosna Hersek’in Kuzeydoğusunda, Drina Nehri’nin kıyısında bulunan Zvornik şehrinde Osmanlı döneminden kalma mezar taşları eskiden beri dikkat çekiyor. Bosna Hersek Sırp Cumhuriyeti sınırları içinde yer alan bu şehirdeki mezar taşları, üzerini otlar kaplasa da varlığını sürdürmeye devam ediyor.
“ŞÜHEDA FIŞKIRACAK TOPRAĞI SIKSAN ŞÜHEDA”
TC. İletişim Başkanlığı’ndan Ömer Çetres, Zvornik’te yürüyüş esnasında rastladıkları Osmanlı mezarlığını “Milli şairimizin de dediği gibi, toprağı sıksan şüheda” notuyla paylaştı.
Zvornik gibi Balkanların birçok şehrinde Osmanlı döneminden kalma mezar taşları tarihe tanıklık ediyor. Özellikle Bosna Hersek’te 1992-95 savaşı şehitliklerinin Osmanlı’dan kalma mezarlarla yan yana olması da görenleri duygulandırıyor.
“DEDELER VE TORUNLARI YAN YANA YATIYOR”
Saraybosna’da da Zvornik’te olduğu gibi birçok Osmanlı Mezarlığı tarihe tanıklık etmeye devam ediyor. Aliya İzetbegoviç’in kabrinin de bulunduğu Kovaçi mezarlığında Bosna Hersek Savaşı’nda hayatını kaybeden yüzlerce şehit yatıyor. Hemen yukarıda ise Osmanlı döneminden kalma mezarlar yer alıyor. Turist kafilelerini Kovaçi’ye getiren Boşnak rehberler, Aliya’nın savaşta şehit düşenlerle yatmak istediğini belirtirken Osmanlı mezar taşlarını işaret edip “dedeler ve torunları yan yana yatıyor” diye anlatıyor.
EN ACIMASIZ KATLİAMLAR BURADA YAPILDI
Bosna Savaşı sırasında Sırp güçlerinin en acımasız katliamlarını Zvornik’te yaptı. 29 Nisan 1992’de Zvornik yakınlarındaki Snavogo kasabasında 36 sivil Boşnak, Sırplar tarafından öldürülmüş ve ateşe verilmişti.
1 Haziran 1992’de ise Sırp güçleri Zvornik’e bağlı Bjeli Ptok’ta 684 sivil Boşnak’ı öldürmüş ve toplu mezarlara gömmüştü.
EN ESKİ MÜSLÜMAN MEZARLIĞI
2018’de yapılan kazılarda Zvornik’te 15. yüzyıl sonlarından kalma “Müslüman mezarlığı” bulunmuştu. Bosna Hersek’teki en eski Müslüman Mezarlığı olduğu belirtilen kabristan, Bosna Savaşı’nda Sırplar tarafından yıkılmış ve toprak altında kalmıştı.
AKINCILARIN KOMŞUSU
20’den fazla mezar bulunduğu kabristanda Osmanlı döneminden siviller ve üst düzey yöneticiler yatıyor. Osmanlı akıncıları şehitliğine de komşu olan kabristan, Boşnak turist rehberlerinin de dikkat çektiği gibi Osmanlı’nın Bosna Hersek’te bıraktığın en kalcı izlerden biri.
ANADOLU MEZAR TAŞLARI BOSNA’DA
Zvornik’e komşu olan Gorajde’deki mezar taşlarıyla ilgili çalışma yapan bir akademisyen, Bosna Hersek’teki mezar taşlarının biçim ve işleniş bakımından Anadolu mezar taşları geleneğine bağlı olduğunu belirtmişti. Bu kültürel etkileşimin en açık göstergelerinden biri.