Gambiya dalasisi son yıllarda, başta ABD doları olmak üzere başlıca uluslararası para birimleri karşısında düşüş yaşıyor. Dalasi bir yılda yaklaşık yüzde 6,3 kayıpla, Ocak 1970’ten bu yana en düşük seviyeye geriledi.
EKONOMİSİ İTHALATA DAYALI
Gambiya ekonomisi temel olarak ithalata dayalıdır. Ülke gıdanın yüzde 50'sini ithal ettiği için farklı para birimlerine talep artıyor. Ticaret açığını azaltacak düzeyde ihracatı olmayan Gambiya, temel ihtiyaç maddelerinin maliyeti artmaya devam ettiği için sıkıntı yaşıyor.
DÖVİZ İŞLEMLERİ DONDURULDU
Merkez Bankası, para birimini istikrara kavuşturmak ve kargaşayı azaltmak için yeni adımlar attı. Hamaset'in ulaştığı bir belgeye göre, Gambiya Merkez Bankası, ülkedeki tüm finans kuruluşlarını döviz ödemelerini dondurmaya ve havaleleri sınırlamaya çağırdı.
1986’DAN BERİ İLK MÜDAHALE
Merkez Bankası Başkanı Buwah Saidy tarafından imzalanan 20 Mayıs tarihli bir belgede, suç ortağı olan tüm bankaların cezaya tabi tutulacağı belirtildi. Bu, Merkez Bankası’nın 1986'da Gambiya’da serbest piyasaya geçildikten sonra ilk müdahalesidir.
MERKEZ BANKASI’NDAN YEREL AJANLARA MÜDAHALE
Gambiya’da pek çok kimse ekonomistlerle şu anda bu hareketin ülke ekonomisi üzerindeki etkisini tartışıyor. Bazı yabancı cari hesap sahipleri müdahalenin kendilerine zarar verdiğini düşünürken, bazıları ise dolara yönelimi teşvik edebileceğinden korkuyor. Ancak Gambiya Merkez Bankası tedbirin, yerel ajanların ve havale kurumlarının ülke ekonomisini tehdit eden kötü niyetli faaliyetlerine son vermeyi amaçladığını savundu.
“KISA VADELİ ÖNLEM”
Gambiya Merkez Bankası’nda eski bir ekonomist olan Momodu Sabally, Hamaset'e yaptığı açıklamada, müdahalenin ekonomik krize çözüm olmadığını çünkü krizin nedeninin çok derin olduğunu söyledi.
Sabally, “Tabii ki yerel para birimleri bir yatırım aracı olarak pek kullanışlı değil, bu nedenle piyasa aktörleri döviz cinsinden tasarruf etmeyi tercih edecek. Dalasi’deki yüksek düşüş oranı kısa vadede devam edecek” dedi.
İTHALATI ETKİLEYEBİLİR
Eski bir Hazine bütçe direktörü olan Sabally, müdahalenin yerel para stoğuna yol açabileceğini ve para piyasalarında dolar arzı üzerindeki kısıtlamaları artırabileceğini söyledi.
Eski Cumhurbaşkanı Jammeh'in başkanlık işleri bakanı olarak da görev yapan Sabally, sözlerine aşağıdaki gibi devam etti:
“İnsanlar bankalara yatırmak yerine dolar biriktirirse, paramızın değeri düşmeye devam edecek. Dışarıdan ithal edilen mallara talep devam ettiği müddetçe de ithalat artacak. Bu da bankacılık sistemindeki dolar eksikliğini daha da ileri boyutlara taşıyacak.”
GEÇİCİ ÇÖZÜM REZERVLERE BAĞLI
Ekonomist ve analist Alhaji Mamadi Kurang da Sabally ile aynı fikirde görünüyor:
Kurang konuşmasında “Merkez Bankası’nın hamlesi sadece geçici bir çözüm. Hükümetin uzun vadede dolar gibi önemli para birimleri karşısında dalasiyi istikrara kavuşturma yeteneği, Gambiya'nın ihracattan ne kadar döviz kazanabileceğine bağlıdır. Bu da rezervlerin mevcudiyetine bağlıdır.” ifadelerine yer verdi.
Kurang ayrıca, Merkez Bankası kararının Gambiya dalasisini istikrara kavuşturabileceğini, enflasyonist baskıları hafifletebileceğini ve yerel fiyatları kısa vadede istikrara kavuşturabileceğini söyledi.
UZUN VADELİ ETKİ BİLİNMİYOR
Merkez Bankası politikasının uzun vadede genişletilmesinin pek mümkün olmadığına inanan Sabally, “Gambiya ekonomisi yaz aylarında daha az döviz aldığı ve aynı zamanda nakit fıstık mahsulleri için hasat mevsiminde olduğu için şu anda seyrek bir döviz akışı sezonundayız.” dedi.
Sabally ayrıca bu önlem devam ederse, karaborsanın genişleyeceğini ve döviz piyasasındaki sorunların şiddetleneceğini belirtti.
KRİZİ DERİNLEŞTİREBİLİR
Alhaji Kurang’a göre bu yaklaşım uzun vadede sürdürülebilir olmayabilir. Merkez Bankası döviz rezervlerini artırmadan, mevduat sahiplerinin güvenini kazanmadan ve ticari bankaların döviz mevduatlarını çekme kabiliyetini potansiyel olarak zayıflatmadan döviz kurlarını düşük tutamaz.
Bu politika kısa vadede Gambiya dalasisini istikrara kavuşturmaya yardımcı olabilir fakat uzun vadeli sonuçlar krizi daha da kötüleştirebilir. Şu an için kesin olan tek şey, bu önlemin hızlı bir çözüm sağlayabileceğidir, ancak uzun vadeli etkisi bilinmemektedir.