Yazar: Beka Chedia

Çeviri: M. Hulusi Cengiz

Gürcistan Tehlikesiyle Karşı Karşıya

Batılı liderler, gayriresmi lider ve milyarder Bidzina Ivanishvili de dahil olmak üzere önemli Gürcü yetkililere, demokrasiyi baltaladıkları gerekçesiyle yaptırım uyguladı. Batı ile bozulan ilişkiler, yabancı yatırımlarda keskin bir düşüşe neden oldu ve büyük ekonomik projelerin durmasına yol açtı.

Rusya ve Çin Halk Cumhuriyeti, Gürcistan'ın Batı ile soğuyan ilişkilerini, ekonomik ve yumuşak güç nüfuzunu genişletmek için kullanıyor. İki ülke arasındaki bağların güçlenmesi, Gürcistan'ın jeopolitik hizalanmasına ilişkin endişeleri artırıyor.

29 Aralık'ta Mikheil Kavelashvili, Gürcistan'ın yeni cumhurbaşkanı olarak göreve başladı. Gürcistan Seçim Kurulu, kendisini 14 Aralık'ta seçmişti (1tv.ge, 29 Aralık 2024). Eski bir futbolcu olan Kavelashvili, parlamento üyesiyken Batı karşıtı açıklamalarıyla ünlendi ve sadece Moskova'nın sempatisini kazandı.

Kavelashvili'nin cumhurbaşkanlığını hiçbir Batılı lider tebrik etmedi. Sadece Azerbaycan, Ermenistan, Belarus, Sırbistan, Macaristan, Türkiye ve Çin Halk Cumhuriyeti gibi ülkelerden tebrik mesajları geldi.

Özellikle ÇHC lideri Xi Jinping, Kavelashvili'ye gönderdiği kutlama mektubunda, Gürcistan ve ÇHC'nin mevcut stratejik ortaklıklarını sürdürdüklerini ve “olumlu bir gelişme ivmesini koruduklarını... Gürcistan ve Çin'in siyasi karşılıklı güveni pekiştirmeye devam ettiklerini ve ‘Bir Kuşak, Bir Yol’ girişimindeki iş birliği çerçevesinde verimli sonuçlar elde ettiklerini” vurguladı (Fmprc.gov.cn, 3 Ocak). Ayrıca açılış törenine, Gürcistan'da akredite olan hiçbir konuk, diplomat ya da yabancı heyet davet edilmedi. Bu durum, Gürcistan hükümetinin otoriter ve Rusya yanlısı tutumu nedeniyle uluslararası alanda tecrit edildiğini gösterdi.

Açılış töreni, yaklaşık bir buçuk aydır Gürcistan'da devam eden kitlesel protestoların arka planında gerçekleşti (bkz. EDM, 5, 10, 2024 Aralık). Protestocular, parlamento seçimlerinin tekrarlanmasını ve Başbakan Irakli Kobakhidze'nin 28 Kasım'da askıya aldığı Gürcistan'ın Avrupa Birliği ile yakınlaşmasının devam etmesini talep ediyor. 31 Aralık'ta, Weimar Üçgeni ülkelerinin (Fransa, Almanya ve Polonya) bakanları, Gürcü Rüyası'na yeni parlamento seçimleri olasılığını değerlendirme çağrısında bulundu (Diplomatie.gouv.fr, 31 Aralık 2024).

Gürcistan'ın önceki Cumhurbaşkanı Salome Zourabichvili, yeni atanan cumhurbaşkanının meşruiyetini tanımayı reddetti ve meşru cumhurbaşkanı olarak uluslararası faaliyetlerine devam etme niyetinde olduğunu belirtti. Kavelashvili'nin yemin töreninin yapıldığı gün, Zourabichvili konutunun önünde toplanan hükümet karşıtı protestoculara seslendi ve başkanlık sarayından sadece “Gürcistan bayrağını ve başkanlığın meşruiyetini yanına alarak” ayrılacağını açıkladı (Radiotavisupleba.ge, 1 Ocak).

5 Ocak'ta Zourabichvili, Avrupa Güvenlik ve İş birliği Teşkilatı Parlamenter Asamblesi (AGİT PA) Başkanı Pia Kauma'nın 8 Ocak'ta Gürcistan'a yapmayı planladığı ziyaretin zamanlamasının yanlış olduğunu ve Gürcü halkı arasında hoşnutsuzluğa neden olacağını belirtti (1tv.ge, 6 Ocak). Avrupa Parlamentosu'nun Letonyalı Üyesi Rihards Kols da böyle bir ziyareti “felaket ve kötü zamanlanmış bir hareket” olarak nitelendirdi (X.com/RihardKols, 5 Ocak).

Ayrıca, 6 Ocak'ta ABD Helsinki Komisyonu Başkanı Joe Wilson, Pia Kauma'dan planlanan geziyi “yeniden gözden geçirmesini” talep etti. Wilson, iktidardaki Gürcü Rüyası'nın, “mevcut koşullar altında AGİT PA'nın liderleriyle yapacağı herhangi bir resmi görüşmeyi zayıf iktidarını meşrulaştırmak için kullanacağından” endişe duyduğunu belirtti (X.com/RepJoeWilson, 6 Ocak). Bu açıklamaların ardından Kauma, ziyaretini “AGİT PA'nın angajmanının en etkili olacağı zamana” kadar erteledi (X.com/PiaKauma, 6 Ocak).

Gürcü Rüyası'nın, Batı'dan gelecek herhangi bir ziyareti propaganda amacıyla ve meşruiyetini güçlendirmek için kullanmaya çalışacağına dair endişeler, Avrupa Konseyi Genel Sekreteri Alain Berset'in Aralık ayı ortasında Gürcistan'ı ziyaret etmesi ve sadece Kobakhidze ile değil, aynı zamanda ülkenin gayri resmi lideri milyarder Bidzina Ivanishvili ile de görüşmesiyle belirginleşti. Bu ziyaretin motivasyonu ve amacı belirsizliğini korudu; toplumda ve muhalefet çevrelerinde ciddi hoşnutsuzluğa neden oldu. Berset, daha sonra Ivanishvili ile yaptığı görüşmenin “geniş jeopolitik bağlamla” ilgili olduğunu açıkladı (Radiotavisupleba.ge, 20 Aralık 2024). Georgian Dream, bu ziyareti Batı dünyasının Gürcistan'daki parlamento seçimlerinin sonuçlarını kabul ettiğinin bir teyidi olarak sundu.

Gürcü Rüyası'nın uluslararası izolasyonu, ülkenin yönetici elitinin temsilcilerine yönelik yaptırımların devreye sokulmasıyla da pekiştiriliyor.

ABD Hazine Bakanlığı, 27 Aralık'ta Ivanishvili'ye karşı ilk yaptırımlarını açıkladı (Sanctionssearch.ofac.treas.gov, 27 Aralık 2024). ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken'e göre, ABD, Rusya lehine demokrasiyi ve Gürcistan'ın Avrupa-Atlantik geleceğini baltalamak suçlamasıyla Ivanishvili'ye karşı yaptırımlar getirdi (State.gov, 27 Aralık 2024). 19 Aralık'ta, ABD, Gürcistan İçişleri Bakanı Vakhtang Gomerlauri ve yardımcılarını Küresel Magnitsky yaptırım programına dahil etti (State.gov, 19 Aralık 2024).

Avrupa ülkeleri, yaptırımların yanı sıra Gürcistan'daki ekonomik projeleri de askıya almaya başladı. Almanya, Gürcistan'da 237 milyon avro (244 milyon dolar) değerindeki birkaç büyük altyapı projesini askıya aldı (X.com/Diplo_Peter, 23 Aralık 2024). Batılı ülkelerle bozulan ilişkiler, Gürcistan'ın yatırım ortamını doğrudan etkiliyor. Resmi istatistiklere göre, 9 Aralık 2024'te açıklanan verilere göre, 2024'ün üçüncü çeyreğinde doğrudan yabancı yatırımlar, bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 55,2 oranında azaldı (Geostat.ge, 9 Aralık 2024).

Rusya'nın Gürcistan'daki ekonomik müdahalesinin ölçeği hızla büyüyor ve daha fazla yeni Rus şirketi Gürcistan'da şubelerini açıyor. 2024 sonbaharında, Rus online satış şirketi Wildberries Gürcistan'da faaliyet göstermeye başladı (Radiotavisupleba.ge, 23 Ekim 2024). Ocak ayı başında, Rus restoran zinciri Syrovarnya, Tiflis'te Ivanishvili'ye ait bir otelde açıldı (Netgazeti.ge, 6 Ocak). Ayrıca, Rus diplomatlar da Tiflis'te aktif olarak çalışıyor.

 Ekim 2024'te Rusya Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov, “Diplomatlarımız [Gürcistan'da] çalışıyor ve gerektiğinde, özellikle ticaret, turizm ve halklar arasında doğrudan iletişim alanlarında güncel konuları tartışma fırsatına sahipler” açıklamasında bulundu (RIA Novosti, 18 Ekim 2024). Gürcistan, Ruslar için en popüler beş turist destinasyonu arasına girdi (Mtavari.tv, 22 Kasım 2024).

Rusya, Gürcü Rüyası'nın teşvikiyle yumuşak güç oluşturmak amacıyla, Gürcistan ile Batı arasındaki ilişkilerin soğumasından aktif şekilde yararlanmaya çalışıyor. Yeni başkan göreve başladıktan hemen sonra Moskova, 2025 yılında Rus ve Gürcü futbol takımlarının birbirleriyle oynamaları için bir teklif sundu. Rus medyası, eski Sovyet futbolcusu Anzor Kavazashvili'nin bu teklifi Kavelashvili ile Tiflis Belediye Başkanı ve Gürcü Rüyası'nın genel sekreteri olan eski futbolcu Kakha Kaladze'ye ilettiğini bildirdi (Gazeta.ru, 31 Aralık 2024). Bu spor girişiminin siyasi bir arka planı da bulunuyor, çünkü teklifte bunun “iyi komşuluk ilişkilerini güçlendirmek için barışçıl ve gerekli bir adım” olduğu belirtiliyor (Mtavari.tv, 1 Ocak).

Son birkaç hafta içinde Gürcü Rüyası, ABD'ye yönelik düşmanca söylemini değiştirdi.

Daha önce görünmez düşmanı olarak “küresel savaş partisi” terimini kullanırken Aralık 2024'te siyasi sözlüğe “derin devlet” terimini ekledi. Gürcü Rüyası komplo teorilerini izlemeye devam ediyor, ancak küresel savaş partisi yerine artık sözde derin devleti birincil ama görünmez düşman olarak belirledi ve ABD’yi ima etti.

Kobakhidze, ABD Başkanı seçilen Donald Trump'ın derin devleti yenebileceğini umduğunu ifade ediyor (Civil.ge, 8 Ocak). Ancak parlamento çoğunluğu lideri ve iktidar partisinin genel sekreteri Mamuka Mdinaradze, Gürcistan’ın Trump’ın başkanlığına gereksiz umutlar bağlamaması gerektiğini belirtti (Radiotavisupleba.ge, 23 Aralık 2024). Ayrıca Kaladze, “Trump kesinlikle Amerikan halkının çıkarlarını gözetecektir, Gürcistan’da hiçbir şey yapamayacak” dedi (Radiotavisupleba.ge, 24 Aralık 2024).

Rusya ve Orta Doğu ile sınırı olan, Avrupa ve Asya'nın kesişme noktasında yer alan Gürcistan, bir zamanlar bu bölgede Batı'nın ana destekçisi olarak görülüyordu. Ancak Gürcistan, Gürcü Rüyası yönetiminde giderek Batı’dan uzaklaşıyor ve egemenliğini güçlendirme bahanesiyle Rusya, İran ve ÇHC'nin otoriter rejimlerine yaklaşıyor.

Kaynak: Jamestown Vakfı