Yazar: Alex Foley

Çeviri: M. Hulusi Cengiz

Oxford Üniversitesi’ndeki Dunn Patoloji Okulu’nun dinlenme odasında, seramikten yapılmış lazımlık kopyalarıyla dolu bir kitaplık bulunuyor. Bu karyolalar, 1940’larda Howard Florey, Ernst Chain ve meslektaşlarının penisilin üretimindeki çalışmalarına bir saygı duruşu niteliğinde.

O dönemde, bu bilim insanları penisilinin bakteriyel enfeksiyonlara karşı etkinliğini kanıtladı. Penicillium notatum küfünü kültürlemek için devasa şişeler olarak lazımlıkları kullanmışlardı. Doktora öğrencisiyken bu basit, bej kaplara bakar ve meslektaşlarımın yürüttüğü araştırmanın ciddiyetini hissederdim.

Kuşkusuz, onların yanında amatör kalsam da hastalıkların önlenmesi ve tedavisine adanmış bilim insanlarıyla çalışmak benim için en yüksek insani görevlerden biriydi. Belki de insanlık tarihindeki hiçbir başarı, 1980’lerde çiçek virüsünün küresel olarak ortadan kaldırılması kadar umut verici değildir.

Yıllarca çocuk felci virüsü de benzer bir eradikasyon kampanyasının hedefi oldu ve yavaş yavaş başarıya yaklaşıyordu. Ancak şimdi, İsrail’in Filistin halkına uyguladığı terör bu çalışmaları geri alma tehdidiyle karşı karşıya bırakıyor.

Gazze’deki kanalizasyon örneklerinde çocuk felci virüsü tespit edildi ve Gazze Sağlık Bakanlığı salgın ilan etti. Oldukça bulaşıcı olan bu hastalık fekal-oral yolla yayılır, ancak Gazze’de yaygın olarak rapor edilen kirli su gibi ortak araçlarla da bulaşabilir. Poliovirüs, yutulduktan sonra bağırsakta çoğalır ve buradan kana, yağ ve kas dokularına, nadiren de merkezi sinir sistemine yayılabilir.

Vakaların yaklaşık %1’inde poliovirüs, sinir hücrelerinin ölümüne neden olarak felç ya da ölüme yol açar. Gazze’de henüz felçli çocuk felci vakası rapor edilmemiş olsa da sağlık sisteminin çökmüş olması ve yaralanma ile hastalıkların çokluğu nedeniyle tespiti zorlaşmaktadır. Çocuk felci enfeksiyonunun tedavisi yoktur, sadece aşılama ile önlenebilir.

Gazze’de tespit edilen poliovirüs, yabani bir tür değil, aşıdan türetilmiş bir virüstür. Zayıflatılmış canlı virüs kullanılarak yapılan aşılama sonrasında, aşılanan birey virüsü haftalarca yayabilir. Toplumdaki yüksek aşılama oranları genellikle bu yayılımın bulaşmaya yol açmasını engeller.

7 Ekim’den önce Gazze’de çocuk felci aşılama oranları %95’in üzerindeydi; şimdi ise bu oranın %89’un altına düşmüş olması muhtemeldir, bu da aşıdan türeyen virüsün yayılmasına izin vermektedir.

Bu krizin arka planında, İsrail’in temmuz ayında Gazze’de 30’dan fazla su kuyusunu tahrip ettiği bildirildi. Ay sonunda, İsrail askerleri Refah’ın Tel al-Sultan mahallesindeki su deposunu havaya uçururken, bu anı “Şabat şerefine” diyerek sosyal medyada yayınladı.

Kirli Bir Savaş Silahı

18 Temmuz’da Oxfam, suyun Filistinlilere karşı sistematik bir şekilde silah olarak kullanıldığını belirten "Su Savaşı Suçları" başlıklı bir rapor yayınladı. Raporda, atık su arıtma tesislerinin tamamen, kanalizasyon pompalarının ise %70’inin tahrip edildiği; her üç günde bir, beş su ve hıfzıssıhha altyapı tesisinin zarar gördüğü ya da yok edildiği; su üretim kapasitesinin %84 oranında azaldığı ve Mekorot hatlarından gelen su miktarının %78 oranında azaldığı detaylandırılıyor.

 Su altyapısına yönelik bu yıkım kampanyası, “önlenemez acil ve uzun vadeli sağlık tehditlerine” yol açtı. Sağlık uzmanları ve insani yardım örgütleri, İsrail’in 7 Ekim’den sadece iki gün sonra elektrik, gıda, gaz ve suyu keserek tam bir abluka ilan etmesiyle birlikte alarma geçti.

Salgın hastalıklar, savaşın gölgesinde bir köpek gibi takip eder. Siperlerde ve kraterlerde fırsat kollar, bombalardan ve kurşunlardan sağ çıkanları avlamak için bekler. Ancak Gazze’de hastalığın yayılması, İsrail’in saldırganlığının talihsiz bir yan ürünü değil, bilinçli bir politika tercihi olduğunu düşünmemizin zamanı geldi. İsrailli üst düzey yetkililer bu fikri çoktan ortaya attılar. Kasım 2023’te emekli bir İsrailli general, Gazze’de ölümcül hastalıkların yayılmasının “zaferi yakınlaştıracağını” ifade etti.

Bazıları kendilerini insan hastalıklarıyla savaşmak için bilimi kullanmaya adarken, diğerleri onun yıkıcı gücünden yararlanmaya çalışmıştır. İnsanların binlerce yıldır hastalığı bir savaş silahı olarak kullanmaya çalıştıkları bilinmektedir.

 Kutsal Roma İmparatoru Barbarossa, 1155 yılında İtalya’yı fethederken insan cesetlerini kuyulara atmıştır- İsrail’deki paralelini görmek için "Ekmeğini Dökme Operasyonu"nu araştırın. Moğolların 1340’larda Caffa şehrini kuşattıklarında veba kurbanlarının cesetlerini şehir surlarından aşağı attıklarına dair bazı kanıtlar vardır ve bu durumun Cenevizliler için yıkıcı sonuçlar doğurduğu bilinmektedir.

Ancak Gazze’deki duruma en çok benzeyen olay, Napolyon’un düşman birlikleri arasında hastalık yaymak için kirli su kullanmasıdır. Askeri başarılarında iki kez, bir kez Mantua kuşatmasında (1796) ve yine Walcheren’de (1809), Napolyon düşmanlarının etrafında sel baskınlarına neden olmak ve acı sulardan hastalık yaymak için yıkılan barajları ve bentleri kullanmıştır. Walcheren’de şöyle dediği aktarılır: “İngilizlere ateşten başka bir şeyle karşı koymamalıyız, bu da yakında hepsini yiyip bitirecek.”

Çok geçmeden, muhtemelen sıtma, tifüs, tifo ve dizanterinin baş döndürücü bir karışımı olan “Walcheren Humması” adadaki İngiliz birliklerinin %40’ına bulaşarak yaklaşık 4.000 askerin ölümüne yol açtı ve Walcheren’i İngilizler için tam bir felaket haline getirdi.

Gazze Hayatı ve Uzuvları Riske Atıyor

Mikrop teorisinin ortaya çıkışı ve 20. yüzyılın başlarındaki savaşların körüklediği silahlanma yarışıyla birlikte birçok ülke biyolojik silah programları oluşturdu. Ancak, Birinci Dünya Savaşı’nın dehşetinden sonra, 1925 yılında Cenevre Protokolü, kimyasal ve biyolojik silahlara yönelik genel bir yasak olarak imzalandı. Bu protokol, 1992 yılında Biyolojik Silahlar Sözleşmesi ve 1993 yılında Kimyasal Silahlar Sözleşmesi ile güçlendirildi.

İronik olarak, bu anlaşmaların hiçbiri, kuşatma altındaki bir ordunun endemik bir virüsün yayılmasını teşvik ettiği Napolyon senaryosuyla (yani Gazze durumuyla) başa çıkabilecek gibi görünmüyor. İsrail, Biyolojik Silahlar Sözleşmesi’ni bile imzalamamıştır.

Bir hastalık araştırmacısı olarak, çocuk felcinin eradikasyonunda kaydedilen ilerlemenin geri döndürülecek olması benim için kabul edilemez. Ancak, uluslararası hukukta İsrail’i hesap vermeye zorlayacak bir mekanizma olabilir.

Filistin’in su altyapısına yönelik saldırılar, Uluslararası Hukuk Derneği’nin 1976 yılında Silahlı Çatışma Zamanlarında Su Kaynaklarının ve Su Tesislerinin Korunmasına ilişkin Kararının çeşitli maddelerini ihlal ediyor gibi görünmektedir. Bu, İsrail de dahil olmak üzere tüm devletleri bağlayan uluslararası teamül hukukudur.

Madde III, “sivil nüfusun orantısız acı çekmesine veya ilgili bölgenin ekolojik dengesinin önemli ölçüde zarar görmesine neden olacaksa” suların askeri amaçlarla saptırılmasını yasaklamaktadır. Madde V, ekolojik dengeye zarar veren taşkınlara neden olma konusunda benzer yasaklar getirirken, Madde VI, “sivil nüfusun sağlığı ve hayatta kalması için hayati önem taşıyan su tesisatlarına el konulmasını, zarar verilmesini veya imha edilmesini” yasaklamaktadır.

Yasa dışı olarak silah haline getirilmiş suyu ve hastalıkları kullanan İsrail’i adaletin önüne çıkarmak için elimizde yeterli neden var. Bunu yapmak için başka bir neden daha var: su savaş suçları, etkili su yönetiminin büyük bir fark yaratabileceği bir çağda kabul edilemez. Tıpkı penisilin ile bakteriyel enfeksiyonların büyük oranda tedavi edilebilmesi gibi, çocuk felci de güvenli ve etkili bir şekilde önlenebilir.

Gözümüzü Gazze’de olup bitenlerden uzak tutarsak, çocuk felcinin küresel eradikasyonunun da çöpe gitmesine izin vermiş oluruz. Bu, insani olarak affedilemez bir durum olacaktır.

Kaynak: The New Arab

*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Makalede temsil edilen görüşlerin sorumluluğu yazara aittir, söz konusu yazı ve görüşler Hamaset'in editoryal politikasını yansıtmayabilir.