Yazar: Mona Hojat Ansari

Çeviri: M. Hulusi Cengiz

Yeni cumhurbaşkanı, Cumhurbaşkanı Ebrahim Raisi'nin zamansız vefatıyla boşalan koltuğa oturacak. Raisi, görev süresinin dolmasına bir yıldan fazla bir süre kala, 19 Mayıs'ta bir helikopter kazasında trajik bir şekilde hayatını kaybetti. 2025'te ikinci bir dönem daha görev yapması bekleniyordu.

Erken saatlerde kampanya yasağının yürürlüğe girmesiyle birlikte, bu makalede ikinci tur seçimde yarışan iki adayın planlarını, bakış açılarını ve kampanyalarını karşılaştırmaya karar verdik.

Pezeşkiyan'ın cumhurbaşkanlığı yarışına girişi ani ve beklenmedikti. Kendi ifadesiyle, 2023 parlamento seçimleri sırasında Muhafız Konseyi tarafından aday olarak incelenmeyi başaramadığı için cumhurbaşkanlığına aday olmayı beklemiyordu.

Celili, İran'ın Batı'yı JCPOA'dan (Kapsamlı Ortak Eylem Planı) kaçındığı için "pişman" etmesi gerektiğine inanıyor

Bu da Pezeşkiyan'ın ulusal TV'lere çıkışlarının çoğunun bozuk görünmesine neden oldu. Reformist aday, tartışmalarının ve İran halkına hitaben yaptığı konuşmaların çoğunda, ekonomik ve toplumsal konularda "uzmanlara danışması" gerektiğini söyledi ve gündemini detaylandırmaktan kaçındı. Uzmanlardan danışmanlık almak hiçbir şekilde kötü bir şey olmasa da bazı insanlar Pezeşkiyan'ın nasıl yönetmeyi planladığını daha ayrıntılı olarak duymak istiyordu.

Celili ise geçmişte birçok kez cumhurbaşkanlığı için kampanya yürütmüştü. Tartışmalar sırasında daha çok kabul gören plan ve politikaların ana hatlarını belirlemeyi başardı. Ancak açıklamaları bazen çok muğlak ya da halkın anlayamayacağı kadar spesifik olarak değerlendirildi. İddialara göre Celili'nin merhum Cumhurbaşkanı Raisi'nin yönetimine önemli katkılarda bulunmuş olması da ülkedeki güncel meseleleri daha iyi kavramasına yardımcı olmuştur.

Pezeşkiyan'ın çevresi ve kilit destekçileri onun için hem güçlü hem de zayıf bir nokta ve bu da reformistlerin uzun ve olaylı görev süresinden kaynaklanıyor. Pezeşkiyan, herhangi bir siyasi partiye bağlı olmadığını iddia etse de kampanyası sırasında yanında görülen her figür ya da eski yetkili reformist ya da merkezci olmuştur.

Pezeşkiyan'ın en önemli destekçilerinden biri, 2015 yılında JCPOA'yı imzalayan eski dışişleri bakanı Muhammed Cevad Zarif'tir. Zarif, Pezeşkiyan için hem destek hem de eleştiri topluyor. Bazıları Zarif'i, ABD ile on yıllardır ilk kez yakın diyalog başlattığı için severken, bazıları da Washington'un taahhütlerini yerine getireceğinden emin olmadan İran'ın nükleer kapasitesi konusunda safça taviz verdiği için kınıyor.

Celili'ye gelince, çevresinin ve iş arkadaşlarının kendisi için önemli bir zayıf nokta olduğunu inkâr etmek mümkün değil. Bazı temsilcileri televizyonda son derece tartışmalı ve hesapsız açıklamalar yaparak reformistlerin Celili'yi esnek olmayan ve sert bir figür olarak damgalamasını kolaylaştırdı.

Pezeşkiyan, Cumhurbaşkanı Raisi hükümetini eleştiren bir isim olarak görülüyor. Kendisi ve danışmanları defalarca Raisi yönetimini yaptırımların kaldırılmasını umursamamakla suçladı ve reformist bir geri dönüşün Batı ile ilişkilerin "normalleşmesini" sağlayacağını savundu.

Oysa çoğu analist, Raisi'nin merkezci selefi Hasan Ruhani'den tek farkının ülkenin varlığını yaptırımların kaldırılmasına bağlamaması ve sadece Batı ile değil Batı yarımküresi dışındaki ülkelerle de diyalog arayışında olması olduğu konusunda hemfikir.

Celili'nin olası yönetimi, şehit Raisi'nin görev süresinin bir devamı olarak görülüyor. Celili, İran'ın Batı'yı JCPOA'dan kaçındığı için "pişman" etmesi gerektiğini düşünüyor. Potansiyel yönetiminin bunu nasıl yapmayı planladığını açıklamadı, ancak sözleri, Batı'dan samimiyet beklemenin bir anlamı olmadığını, bu tür bir yaklaşımın geçmişte İran'ı başarısızlığa uğrattığını düşünenler tarafından övgüyle karşılandı.

Pezeşkiyan'ın ekonomi konusundaki görüşleri rakibine göre daha liberal görünüyor. Enerji fiyatlarının artması ve hükümetin piyasa üzerinde daha az kontrol sahibi olması gerektiğine inanıyor. Celili ise enerji sübvansiyonlarının korunmasından ve arttırılmasından yana.

Ayrıca hükümetin ekonomiye halkın katılımını da dahil etmesi gerektiğine inanıyor, ancak hükümetin yine de denetleyici bir organ olarak hareket etmesi gerektiğini savunuyor.

Kaynak: tehrantimes.com