Yazar: Andrew Korybko

Çeviri: M. Hulusi Cengiz

Rusya Güvenlik Konseyi Sekreteri Sergei Shoigu'nun bu hafta Afganistan'a yaptığı ziyaret, Moskova'nın Asya'da yeni ticaret yolları ve kurumsal ortaklıklar kurmaya yönelik büyük bir stratejik vizyon olan “Büyük Avrasya Ortaklığı”nı (BOP) ilerletmeyi amaçlıyor.

Bazıları tarafından ABD'nin “Asya'ya dönüş” politikasının Rusya versiyonu olarak görülen Rusya, Ukrayna'yı işgal etmesinin ardından 2022'de ABD ve daha geniş Batı'nın Rusya'ya eşi benzeri görülmemiş yaptırımlar uygulamasından bu yana BOP'a öncelik veriyor.

O zamandan bu yana Rusya, İran üzerinden Hindistan'a uzanan ve Azerbaycan, Hazar Denizi ve Orta Asya'dan geçen yan koridorlarla birlikte daha önce durmuş olan Uluslararası Kuzey-Güney Ulaşım Koridoru'nu (INSTC) yeniden canlandırdı.

Ayrıca 2001 yılında Rusya ve Çin tarafından kurulan Avrasya siyasi, ekonomik, güvenlik ve savunma örgütü olan Şanghay İş birliği Örgütü (ŞİÖ) için daha büyük bir bölgesel rol arayışına girmiştir.

Bunlar, bir ŞİÖ gözlemcisi olarak ve Hindistan ile INSTC üzerinden yaptığı ticaret yoluyla Afganistan'ı ilgilendiriyor. Afganistan ayrıca stratejik olarak Orta, Güney ve Batı Asya'nın kesişme noktasında yer almaktadır.

Shoigu'nun acil önceliği, Afganistan'da varlık gösteren ve geçmişte bir kolu Rusya'ya saldıran IŞİD-K ile daha etkin mücadele edebilmek için iktidardaki Taliban ile askeri-teknik iş birliğini genişletmek.

Bu amaçla Shoigu, Rusya'nın Taliban'ı terör örgütleri listesinden çıkaracağı sözünü verdi ki bu da iki tarafın IŞİD-K gibi bölgesel güvenlik tehditlerini kontrol altına alma politikalarını daha iyi koordine etmelerini sağlayacak.

Buna paralel olarak Rusya'nın ŞİÖ'yü, muhtemelen daha fazla istihbarat paylaşımı ve gelecekteki terörle mücadele tatbikatları da dahil olmak üzere Afganistan ile daha yakın koordinasyon kurmaya teşvik etmesi bekleniyor.

Aynı zamanda Afganistan, Rusya'nın Güney Asya'ya ticaret ve enerji ihracatını kolaylaştıracak stratejik bir konuma sahip. Bu rotanın uygulanabilir olması için Taliban'ın iç güvenliği istikrara kavuşturması, Pakistan'la ilişkilerini geliştirmesi ve Pakistan ile Hindistan'ın da sık sık gerginleşen ilişkilerini düzeltmesini umması gerekiyor.

Rusya-Pakistan ilişkileri son yıllarda muazzam bir gelişme gösterdi

Ve son aylarda önemli ilerlemeler kaydedildi. Rusya Başbakan Yardımcısı Alexei Overchuk Eylül ayı sonunda Pakistan'a iki günlük bir ziyaret gerçekleştirirken, Moskova Ekim ayı başında ilk kez düzenlenen Rusya-Pakistan Ticaret ve Yatırım Forumu'na ev sahipliği yaptı.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Eylül 2022'de Taşkent'te düzenlenen ŞİÖ Zirvesi sırasında Pakistan Başbakanı Şehbaz Şerif'e "Amaç Rusya'dan Pakistan'a boru hattıyla doğalgaz ulaştırmak. Rusya, Kazakistan ve Özbekistan'da halihazırda bazı altyapıların mevcut olduğu göz önüne alındığında bu da mümkün."

Afganistan-Pakistan ilişkilerine paralel olarak Hindistan-Pakistan ilişkileri de gelişirse, bu muhtemel Rus boru hattı varsayımsal olarak Hindistan'a da uzanabilir. Reuters'ın haberine göre Putin'in önerdiği boru hattında ilerleme kaydedilmese bile Rusya, Taliban'ın öngördüğü gibi Afganistan'ı bölgesel bir petrol merkezine dönüştürebilir.

Rapor, Afganistan Sanayi ve Ticaret Bakanı Nooruddin Azizi'nin Ağustos 2022'de Sputnik'e Kabil'in zengin maden hazinesini petrol karşılığında takas etme arzusuyla ilgili söyledikleri üzerine inşa edildi. (2010 yılında ABD, Afganistan'ın lityum da dahil olmak üzere yaklaşık 1 trilyon ABD doları değerinde kullanılmamış madene sahip olduğunu değerlendirmişti.)

Dolayısıyla Rusya'nın Afganistan'daki petrolü minerallerle takas etmesi, ülkeyi bölgesel bir petrol merkezine dönüştürmesi ve ardından Pakistan'a petrol ihracatını kolaylaştırmak ve bir boru hattı inşa etmek için siyasi zemin hazırlamak üzere Afganistan-Pakistan anlaşmazlıklarının çözümüne aracılık etmesi için taşlar tartışmasız bir şekilde yerine oturuyor.

Ticaret alanında ise Ağustos 2023'te Belarus, Rusya, Kazakistan, Özbekistan, Afganistan ve Pakistan arasında bir ulaşım koridoru oluşturulmasına yönelik bir mutabakat zaptı imzalandı.

Overchuk'un Eylül sonundaki ziyareti sırasında Pakistan ve Rusya arasında imzalanan Mutabakat Zaptı, coğrafi konumu ve kurumsal ilişkisi nedeniyle geçici olarak Orta Avrasya Koridoru (CEC) ya da ŞİÖ Koridoru olarak tanımlanabilecek bu koridora atıfta bulundu.

Bu yasal zeminler Pakistan-Afganistan-Özbekistan (PAKAFUZ) demiryolu inşa etme planlarını hızlandırabilir. Çekirdeğini PAKAFUZ'un oluşturduğu CEC/SCO Koridoru, Pakistan'la ilişkilerin gelişmesine bağlı olarak Hindistan'a da uzanabilir.

Shoigu Afganistan'ı öncelikle Rusya'nın Taliban'ın terörist grup statüsünü kaldırması üzerine IŞİD-K ile mücadelede daha yakın askeri-teknik iş birliğini araştırmak üzere ziyaret etti.

Bu iş birliği, Rusya'nın Afganistan'ı, tamamlayıcı enerji altyapısı ile bölge ötesi bir ulaşım koridorunun inşası yoluyla BOP'un ayrılmaz bir parçası haline getirme yönündeki iddialı planları için hayati önem taşıyor.

Bu yeni koridor Pakistan ve Hindistan'ı uzun süredir devam eden Keşmir anlaşmazlığını çözmeye teşvik edebilir ve Rusya da talep edilmesi halinde bu konuda arabuluculuk yapabilir.

Böylece Pakistan, Rusya, Orta Asya ve Afganistan'ın Hindistan'la ticaretini kolaylaştırmaktan kazançlı çıkarken Hindistan da Pakistan üzerinden bu üç ülkeyle ticaretin zaman ve maliyetini azaltabilir.

Bunlardan herhangi biri ya da hepsi gerçekleşirse, Rusya'nın Güney Asya'nın, özellikle de Pakistan ve Hindistan'ın dengeleyici rolünü güçlendirerek Çin'e aşırı bağımlı hale gelmekten kaçınmasına yardımcı olacaktır.

Trump yönetiminin bakış açısına göre bu durum, her ne kadar bazı ABD'li yetkililer bu hamleyi engellemeye çalışsa da yeni başkanın Rusya ve Çin'i “birleştirme” hedefini ilerletecektir.

Bu olasılıklar göz önünde bulundurulduğunda Shoigu'nun Kabil ziyareti, Rusya'nın Asya'nın lider ülkesi olma yönündeki büyük stratejik hedefini ilerletmek için tasarlanmış büyük bir güç oyununun parçası olarak görülebilir.

Elbette bu planlar IŞİD-K'nin kolayca yenilgiye uğratılamaması halinde sekteye uğrayabilir ve bu gerçekleşse bile oldukça zaman alacaktır. Ancak Rus-Afgan ilişkilerinin gelişmesi, Moskova'nın planlarının sadece bir kısmının bile gerçekleşmesi halinde bölgenin jeopolitik ve jeoekonomik dengesini değiştirebilir.

Kaynak: Asia Times

*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Makalede temsil edilen görüşlerin sorumluluğu yazara aittir, söz konusu yazı ve görüşler Hamaset'in editoryal politikasını yansıtmayabilir.