Yazar: Omay Aimen

Çeviri: M. Hulusi Cengiz

Afganistan'daki Taliban rejiminin içe dönük ve kapalı yapısı, dış dünyada algılandığı kadar sağlam değil. Haibatullah Akhundzada liderliğindeki teokratik rejime bağlılık, Afgan toplumunun yapısı gereği iç çatışmalar ve kargaşalarla gölgelenmektedir.

Afganistan'ın hükümet yapısı, tarih boyunca kısır özlemlerin, inançların ve siyasi entrikaların sonucu olarak kişisel gündemlerin bir araya gelmesiyle oluşmuştur. Bu yapı, ideolojik bağlılıkların zamanla güç ve kaynak arzusuna dayalı iç çatışmalara dönüşmesiyle karmaşık bir hale gelmiştir.

Taliban içindeki bölünmeler, Molla Ömer'in 2015'teki ölümünün ardından belirginleşti.

Quetta Şurası, Molla Mansur'u aceleyle Molla Ömer'in halefi olarak ilan ettiğinde, bu karara karşı çıkan kilit liderler arasında Hasan Rehmani de bulunuyordu. İdeoloji, aşiret bağlılıkları, bölgesel bağlantılar ve narkotik ticareti gibi kaynaklar üzerindeki kontrol, Taliban'ın uyumlu bir örgüt olduğu yanılsamasını ortadan kaldırıyor. Bazı gruplar ılımlı bir yönetim tarzını savunurken, diğerleri katı teokratik yorumlardan taviz vermek istememektedir. Bu farklı duruşların yakın gelecekte azalacağına dair bir işaret yok.

İç Çatışmaların Kaynakları

İdeolojik farklılıklar, Şeriat'ın yorumları, aşiret ve bölgesel bağlılıklar ve Taliban liderlerinin güç ve kaynak arzuları, iç çatışmaların temel nedenlerini oluşturmaktadır. Sertlik yanlısı gruplar, 1990'ların muhafazakâr yönetim modelini savunurken, ılımlılar dünya beklentilerine uygun kapsayıcı bir yaklaşım arzulamaktadır. Kaynak zengini bölgeler üzerindeki kontrol, Taliban'ın iç çekişmelerinin bir diğer nedenidir.

Bu bölgeler, Taliban komutanlarına önemli ekonomik güç sağlamakta ve onların bu bölgelerdeki nüfuzlarını sürdürmelerini kolaylaştırmaktadır. Silah ve yasadışı ticaretin hareketini kolaylaştıran önemli ikmal yollarının kontrolü, iç çatışmalarda kritik bir faktördür. Taliban, operasyonlarını sürdürmek ve kendi bölgelerindeki kalelerini korumak için bu güzergahlara bel bağlamaktadır.

Bölgesel aktörler ve dünya güçlerinin etkisi, Taliban içindeki anlaşmazlıkları artırmada etkili bir rol oynayan bir diğer faktördür. Bu dış aktörler, kendi çıkarları doğrultusunda belirli fraksiyonları desteklemeye çalışmaktadır. Aşiret bağları, Afgan toplumunda derin kökleri olan ve ideolojik bağları bile bastıran bir diğer baskın faktördür. Taliban'ın yönetim yapısında aşiret hakimiyetinin öne çıktığı bilinmektedir. Bu aşiret bağları, genel Taliban liderliğine olan sadakatin önüne geçmektedir.

Bashir Noorzai'nin Taliban ağındaki önemi, uyuşturucu ticareti yoluyla ağı finansal olarak desteklemesi nedeniyle bilinmektedir. ABD'de tutuklanmasının ardından Beşir Noorzai'nin yerine Kandahar Eyaleti Emniyet Müdürü General Abdul Razık Akakzai getirilmiştir. Uyuşturucu ticareti, Taliban rejimi için önemli bir gelir kaynağı olmaya devam etmektedir. Akhunzada Haibatullah'ın afyon ekimini ortadan kaldırma çabalarına rağmen, uyuşturucu hala Taliban savaş ağalarının gelir kaynağıdır.

Güç Mücadeleleri ve Ekonomik Çıkarlar

Taliban lideri Dawood Muzammil, Taliban'ın Kandhari fraksiyonu içinde önemli bir yere sahipti ve uyuşturucu ticareti yoluyla Taliban ağı içindeki operasyonların desteklenmesinde önemli bir rol oynadı. İbrahim Sadr, Gul Agha Ishaqzai ve Qayyum Zakir gibi önde gelen Taliban liderleri de Taliban ağını desteklemek için uyuşturucu kaçakçılığına karışmıştır.

Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi (UNODC) tarafından hazırlanan bir rapora göre, Afganistan'da afyon ekimi 2022 yılında bir önceki yıla kıyasla %32 artmıştır. Toplam ekim alanı 233.000 hektara ulaşmıştır. Raporda, afyon gelirindeki önemli artış da vurgulanmıştır. 2021'de 425 milyon dolar olan afyon geliri, 2022'de %330'luk bir artışla 1,4 milyar dolara yükselmiştir. Bu, 2021 yılında tüm tarım sektörünün değerinin yaklaşık %29'unu oluşturmaktadır.

Ağ içinde yükselme arzusu, Taliban rejiminin kilit liderleri arasında kişisel anlaşmazlıkları körüklemektedir. Bu iç iktidar kavgaları her zaman şiddet içermese de, bazen ölümcül çatışmalara yol açmaktadır. Sirajuddin Haqqani ve Molla Yaqoob'un yeni güç oyuncuları olarak ortaya çıkması, iş birliği ve güvensizlik arasında hassas bir dengeyi temsil etmektedir. Her iki lider de grubun başına geçme arzusu taşıdığı için karşılıklı güven zedelenmektedir.

Pakistan'ın İlgisi ve İç Güvenlik

Taliban'ın Afganistan'daki faaliyetleri, Pakistan'ın iç güvenliği için önemli sonuçlar doğurmaktadır. Bu nedenle, Pakistan'ın Taliban içindeki iç çatışmaları yakından izlemesi hayati önem taşımaktadır. Liderlik değişiklikleri, iç iktidar mücadeleleri veya ideolojik tartışmalar, Taliban'ın Pakistan'a yönelik politikasını ve Pakistan ile ilişkilerini etkileyebilir.

Farklı gruplar, TTP sorunu veya Pakistan ile TTP arasındaki barış görüşmelerini kolaylaştırmak gibi hedeflerine ulaşmak için farklı yaklaşımlar benimseyebilir. Afgan Talibanı'nın iç çatışmaları hakkında bilgi sahibi olmak, İslam Emirliği içinde daha somut angajman ve etki fırsatlarının belirlenmesine yardımcı olabilir.

Kaynak: nation.com.pk

*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Makalede temsil edilen görüşlerin sorumluluğu yazara aittir, söz konusu yazı ve görüşler Hamaset'in editoryal politikasını yansıtmayabilir.