Yazarlar: Havard Halland ve Knut Anton Mork

Çeviri: M. Hulusi Cengiz

Bir yorumumuzda Norveç hükümetinin fiilen bir savaş vurguncusu haline geldiğini ileri sürmüştük. Bu görüşümüz bazı Avrupalı politikacılar ile Avrupa ve Norveç medyası tarafından da paylaşılmaktadır. Ancak Norveç hükümeti dikkatini vermek yerine savunmaya geçiyor.

Temel gerçekler tartışmaya açık değil.

 Ukrayna'da patlak veren savaşın Avrupa'da doğal gaz fiyatlarının hızla yükselmesine yol açmasının ardından Norveç Maliye Bakanlığı'na göre Norveç toplam 108 milyar Avro'luk talih kuşu kârı elde etti.

 Bu rakam, savaşın başladığı Ekim 2024'e kadar Ukrayna'nın ABD ve Almanya'dan aldığı tüm askeri ve sivil desteğin toplam değerinden daha fazla. Şu anda Batı'da dondurulmuş olan (ve Batılı hükümetlerin savunma ve yeniden yapılanma için Ukrayna'ya aktarmayı yoğun bir şekilde tartıştığı) Rus merkez bankası varlıklarının değerinin yaklaşık üçte biri.

Ancak Norveç, 2025 bütçesinde Ukrayna'ya bir önceki yıla göre çok az bir artışla üç milyar avroluk cüzi bir yardım sağlayarak bu talih kuşunu kendine sakladı. Bu yaklaşım tek kelimeyle yanlış. Norveç son dönemdeki süper karlarını, yani normal seviyenin üzerindeki fazla karlarını doğrudan Ukrayna'ya aktarmalıdır.

Ne yazık ki Başbakan Jonas Gahr Store ve Maliye Bakanı Trygve Slagsvold Vedum, Ukrayna'ya, Avrupa'ya ve hatta gelecekteki Norveçlilere yardım etmekten ziyade bunu yapmama kararlarını haklı çıkarmakla ilgileniyor gibi görünüyor.

Store ve Vedum, talih kuşu kazançlarının gaz fiyatlarını belirleyen sayısız piyasa gücünün normal bir sonucu olduğunu iddia ediyor. Ancak bu argüman samimiyetsizdir. Enerji fiyatlarını birçok faktörün şekillendirdiği doğru olsa da Norveç'in aşırı karları büyük ölçüde bir tanesini yansıtıyor.

2022-23'te Avrupa'da doğal gaz ihracatı için esir bir pazara sahipti.

Bu, Ukrayna savaşının doğrudan bir sonucuydu: Rusya Avrupa'ya doğalgaz sevkiyatını kesmişti ancak Avrupalı gaz ithalatçıları bu kaybı telafi edecek sıvılaştırılmış doğalgaz terminalleri inşa etmeyi başaramamıştı.

Store ve Vedum, Norveç'in savaştan elde ettiği kârı şans olarak değerlendirmekle yetinmiyor; hükümetlerinin ve Norveç'te faaliyet gösteren petrol şirketlerinin, Rusya'nın sevkiyatı durdurması üzerine gaz tedarikini artırarak Avrupalı komşularımıza iyilik yaptıklarını iddia ediyorlar.

 Vedum, Avrupa'nın bize teşekkür etmesi gerektiğini söylüyor. Bu 'iyiliksever' anlatı ikiyüzlülük kokuyor, özellikle de Norveç gaz fiyatlarındaki artıştan elde ettiği şanslı kazancı cebe indirirken, ülkelerinin hayatta kalması ve Avrupa'nın güvenliği için savaşan ve ölen Ukraynalılara çok az bir miktar gönderirken.

Aslında Avrupalı gaz tüketicileri açısından bakıldığında, artan gaz fiyatları Norveç'in onlara uyguladığı bir savaş vergisine eşdeğerdi. Artan enerji maliyetleri hane halklarının ve şirketlerin bütçelerini zorladı ve böylece Avrupa hükümetlerinin Ukrayna'nın savaş çabalarını desteklemek için vergileri artırma alanını daralttı. Yine de bu ülkelerin birçoğu Ukrayna'ya GSYİH payı olarak Norveç'ten çok daha fazla destek sağlamayı başardı.

Store ve Vedum, bu talih kuşunu siyasi bir araç olarak kullanmak yerine, fazla kârın doğrudan Norveç'in devlet varlık fonu olan Government Pension Fund Global'a aktarılması ve burada gelecek nesiller için korunması gerektiğini söylüyor. Bu tutum, Norveç'in uzun vadeli mali sürdürülebilirliğini korumaya yönelik uzun süredir devam eden taahhüdüyle uyumludur ve her yıl fonun değerinin yüzde üçünden fazlasının hükümet bütçesine aktarılamayacağı kuralıyla örneklendirilmiştir.

Ancak Store ve Vedum'un pozisyonu mevcut bağlamda dar görüşlüdür

Ne de olsa Norveçlilerin gelecek nesillerine Avrupa'da demokrasi, özgürlük ve hukukun üstünlüğünün korunamamasından daha fazla ne zarar verebilir?

Her halükârda mali kural, fonların doğrudan Ukrayna'ya aktarılması halinde ortaya çıkmayacak olan yerel makroekonomik sorunları (döviz kurunun değer kazanması ve aşırı enflasyon gibi) önlemek için oluşturulmuştur. Norveç eski başbakanı ve NATO eski genel sekreteri Jens Stoltenberg de dahil olmak üzere bu kuralı koyan liderler, Norveç hükümetinin bir gün bunu savaş zamanı rantlarını elinde tutmayı meşrulaştırmak için kullanacağını hayal bile edemezlerdi.

Norveç umutsuz bir anda Avrupa'ya kritik enerji kaynakları sağladı.

Ancak tamamen mali açıdan bakıldığında, Norveç'in Rusya'yı desteklemek için daha fazlasını yaptığı söylenebilir; zira Norveç Ukrayna'ya fazla yardım göndermekten kaçınırken, doğalgaz için esir pazarı (ki bunu yaratmak için hiçbir şey yapmadı) komşularının savaş zamanı vergilerini artırma kabiliyetini sınırladı.

Bu arada Norveç, hükümetin petrol ve gaz sahalarına yaptığı doğrudan yatırımların getirileri, Equinor adlı petrol şirketindeki ortaklık payından elde ettiği temettüler ve kârları üzerinden yüzde 78 marjinal orana tabi olan petrol şirketlerinden elde ettiği vergi gelirleri sayesinde muazzam bir şekilde zenginleşti.

Bu savaş talih kuşunu Ukrayna'nın savunmasını ve yeniden inşasını desteklemek için kullanmayı reddetmek, Norveç hükümetinin terk etmesinin iyi olacağı miyop bir bakış açısını yansıtmaktadır. Avrupa Birliği'ne katılma konusundaki isteksizliğimize rağmen, biz Norveçliler Avrupa topluluğunun bir parçasıyız ve ona bağımlıyız.

Norveç hükümeti sadece dar iç çıkarlarına odaklanmak yerine tüm Avrupa'nın refahını göz önünde bulundurmaya başlamalıdır. Sadece doğudaki büyük komşumuzdan değil, Atlantik ötesindeki büyük müttefikimizden de liberal demokrasiye yönelik artan tehditler bu değişimi daha da acil hale getirmektedir.

Kaynak: The Strategist

*İçerik orijinal haline bağlı kalınarak çevrilmiştir. Makalede temsil edilen görüşlerin sorumluluğu yazara aittir, söz konusu yazı ve görüşler Hamaset'in editoryal politikasını yansıtmayabilir.