Yazar: Hammur Ziada

Çeviri: M. Hulusi Cengiz

Şu anda Sudan ordusu ile Hızlı Destek Kuvvetleri (RSF) arasında dolaylı ve gizli müzakerelerden bahsediliyor. Hiçbir taraf müzakerelerin yeniden başladığını resmi olarak onaylamasa da geçen yıl 15 Nisan'da savaşın başlangıcından bu yana birçok gizli müzakere ve müzakere turu gerçekleşti. Bu müzakerelerden bazıları medyaya sızdırılsa da, resmi olarak duyurulmadı.

Ancak, siyasi bir anlaşmanın Sudan'daki savaşı sona erdirip erdirmeyeceği sorusu devam ediyor. Bir yıldan fazla süren savaş, başlangıçta olduğu kadar net bir cevap vermeyi zorlaştırıyor. Savaş, iki güçlü general arasındaki anlaşmazlığın doğrudan bir sonucudur:

Ordu komutanı ve Geçici Egemenlik Konseyi başkanı Korgeneral Abdel Fattah Al-Burhan ve yardımcısı, RSF'nin Korgeneral Mohamed Hamdan Dagalo (Hemedti olarak bilinir). Bu iki adam arasındaki güç mücadelesi, geçiş dönemindeki sivil hükümete karşı birlikte bir askeri darbe gerçekleştirmelerine rağmen, erken başladı ve tırmandı.

Ordu ve RSF liderleri, 2019'da Cumhurbaşkanı Ömer Al-Bashir rejiminin devrilmesinin ardından iktidara geldiklerinden bu yana birçok kez birleşti ve ayrıldı. Eski Başbakan Abdullah Hamdok, sivil siyasi güçler ve Sudan'daki BM misyonu, iki hırslı lider arasındaki gerginliği hafifletmeye çalıştı, ancak tüm çabalar başarısızlıkla sonuçlandı. Geçiş otoritesini sivillere devretmek için tam bir siyasi anlaşmaya varmadan önce savaş patlak verdi.

Başlangıçta, her iki tarafın da savaşla ilgili açıklamaları doğrudan ve kısaydı. RSF, karargahına yapılan saldırı nedeniyle öz savunma yaptığını iddia etti. Al-Burhan tutuklanana ve yargılanana kadar mücadele edeceğini belirtti. Bu, Hemedti'nin savaşın ilk günlerinde medyada defalarca vurguladığı bir durumdu.

Bu arada Sudan ordusu, savaşı RSF tarafından saatler içinde çözülecek bir isyan olarak nitelendirdi. Gerçekte ise, birçok "askeri uzman" geçen yıl defalarca savaşın sona erdiğini duyurdu. Bu, savaşan iki tarafın gücüne ve ordu lehine olan güç dengesine dayanarak mantıklı görünüyordu.

Ancak, son 14 ayda savaşın gelişimiyle ilgili açıklamalar değişti.

Örneğin, RSF Sudan'ın birçok bölgesinde gerçekleştirdiği yağma, imha ve öldürme için meşru gerekçeler bulmaya çalıştı. Sözcüler, “El-Beşir rejiminin kalıntılarıyla mücadele”, “Sudan İslam Devleti teröristlerine karşı savaş”, “1956 devletinin yok edilmesi” ve “demokratik bir devlet kurmak” gibi anlatılar üretti.

Öte yandan, Sudan ordusu ise, ona karşı isyan eden güçlerden ABD, AB, Afrika Birliği, BAE, Kenya, Çad ve diğerlerinin Sudan'a karşı yürüttüğü bir savaşa kadar çeşitli anlatılar geliştirdi; bu anlatılara göre sivil siyasi güçlerle ittifak kurarak Sudan'ı sömürgeleştirmek ve boyun eğdirmek istiyorlardı.

Ancak sahada, savaşın yeni gelişimini görebiliyoruz. Uzaması, sürekli artan ihlaller ve şiddetli savaş retoriği nedeniyle doğal bir gelişmedir. Savaş, İran ile ilişkilerin normalleşmesinden sonra Rusya ile müttefik olan ordu ile uluslararasılaştı. Mısır'ın, 2022'de Rusya'nın ülkede bir askeri üs açmasına izin verdiği için Sudan'dan "memnun" olduğu bildirildi. ABD ise BAE'den Sudan'a müdahaleyi "durdurmasını" istedi.

Dahası, özellikle şehirlere, kasabalara ve köylere saldırmaya devam eden RSF'nin artan tehdidi ile halk seferberliğini ve silahlı operasyonları kontrol etmek artık mümkün değil. Devletin “şiddet tekeli” artık sahada geçerli değil ve vatandaşların RSF ihlalleri karşısındaki paniği, barışı beklemeleri için zaman ve yer bırakmıyor.

Eski Yunan trajedilerine benzer bir durumda, Sudanlı topluluklar kendilerini savunmak için silahlanma veya RSF'nin bitmek bilmeyen suçlarına teslim olma zorluklarıyla karşı karşıya. Kendilerini ve topraklarını savunma seçeneğiyle, Sudan toplumunun dokusunda tehlikeli eşitsizlikler ortaya çıkıyor. Aşiret ve bölgesel gerilim artıyor, sosyal medyada farklı bölgelerin vatandaşlarına yönelik tehdit videoları yayılıyor.

Sudan'ın geçen yılki savaşı askeri liderlerinin kontrolünden çıktı ve Mayıs 2023'te mümkün olan şey Mayıs 2024'te artık kolay olmayacak ve Mayıs 2025'te kesinlikle masada olmayacak. Al-Burhan ve Hemedti arasında yapılacak bir toplantıyla kararlaştırılabilecek olan şey, şimdi birçok başkentin fikir birliğini gerektiriyor.

Bu fikir birliği oluşsa bile, Sudan'da bunu kabul etmeyecek birçok silahlı örgüt olabilir. Bu nedenle, Sudan'daki savaşı sona erdirmek için bir anlaşma hakkındaki herhangi bir konuşma, böyle bir anlaşmanın hangi taraflar arasında olacağı konusunda çok spesifik olmalıdır.

Kaynak: middleeastmonitor.com

Hammour Ziada, Omdurman'da doğmuş Sudanlı bir yazar ve gazetecidir. Sivil toplum ve insan hakları araştırmacısı olarak çalıştı ve şu anda Kahire'de gazeteci olarak çalışıyor.