Avrupa ve ABD’den gelen yardımların azaldığı son yıllarda, Çin’i ve Çin’den gelen yardımları denge unsuru olarak gören Afgan hükümeti; Çin’in önceki hafta yapmış olduğu, Afganistan’a yardım gönderme teklifini reddetti.
ÇİN VE STRATEJİK YATIRIMLARI
Avrupa’ya ve ABD’ye olan bağımlılığını azaltmak isteyen Afganistan’da Çin’in çok stratejik yatırımları bulunuyor. Çin’in Afganistan’a olan bu ilgisinin nedeni Afganistan’ın uzun yıllar savaş nedeniyle yeterince işlenmemiş doğal kaynaklara sahip olması.
Ekonomisi hızla büyümekte olan, büyüdükçe de doğal kaynak ihtiyacı artan Çin; yanı başında sınır probleminin olmaması ve maden rezervleri pek işlenmemiş bir ülke olması nedeniyle ilgisini Afganistan’a yöneltmiştir.
KUŞAK-YOL PROJESİ KRİTİK ÖNEME SAHİP
Başta Doğu Türkistan meselesi olmak üzere, Myanmar, Moğolistan, Vietnam, Rusya, Güney Kore ve Tayvan gibi ülkelerle çeşitli kara sınırı, kıta sahanlığı ve egemenlik sorunları bulunan Çin için Afganistan ve Pakistan Kuşak-Yol projesinde önemli bir yere sahip.
Çin, diğer komşularıyla gerginliği önlemek için dost ülkelerden oluşan bir blok (Pakistan, Afganistan ve Tacikistan) oluşturarak Batı Asya’daki sınırlarını pekiştirmeye çalışmakta. Bunun en somut adımı ise 2015 yılında Çin’in Tacikistan’da, Afgan sınırına ve Vahan geçişine yakın bölgede askeri bir üs kurmasıdır. Çin, Pakistan’da kendisini Orta Asya platosunun kalbinden ve Gwadar üzerinden Hint okyanusuna bağlayan, Asya’nın en büyük çok amaçlı limanlarından birini inşa etmekle meşgul. Ancak Çin Afganistan’da etkin bir varlığa sahip olmadan ya da Afganistan’da sulh sağlanmadan bu limana giden uluslararası otoyolun istikrara kavuşturulması kolay görünmüyor.
YATIRIMLAR KADEMELİ OLARAK ARTIYOR
Elbette Çin’in Afganistan’a olan bu ilgisi ABD’nin çekilme haberleri sonrasında başlamış değil. Çin son 10 yılda ülkedeki yatırımlarını kademeli olarak artırmış durumda. Rakamlara göz atacak olursak, Afganistan ile Çin arasında 2002 yılında gerçekleştirilen toplam ticaret hacmi 20 milyon dolar iken bu rakamın sonraki 10 yıl içerisinde 470 milyon dolara yükseldiği görülüyor. Bugün ise Çin-Afganistan arasındaki ticaret hacmi 2 milyar dolar iken ABD-Afganistan ticaret hacmi 3.5 milyar dolar civarında. Bugün için ABD’nin dış ticaret bakımından önde olduğu görülse de Çin’in yakında ABD’yi geçmesi kuvvetle muhtemel.
Çin’in Afganistan’a olan ilgisinin ekonomik boyutunun yanında bir de güvenlik boyutu bulunuyor. Çin’in Afganistan ile ilgili jeopolitik kaygıları da söz konusu. ABD’nin bölgeden çekilmesinin ardından bölgede oluşacak güç boşluğundan dolayı ülkenin kaosa sürüklenmesi ve Çin’in içerisindeki etnik kökenli ayrılıkçı hareketleri ve köktenci oluşumları besleyen bir niteliğe bürünmesinden korkuluyor.
Şimdilik elli dokuz ülkenin imza attığı Kuşak Yol projesi ile birçok ülkede etkinliğini artırmaya devam eden Çin’in Afganistan’a yönelik adımlarıyla Afganistan’ın hem Pakistan’la hem de Orta Asya ülkeleriyle ilişkilerinin ilerlemesinde etkili ve aracı olması bekleniyor.
TALİBAN-ÇİN ASKERİ İŞBİRLİĞİ
Çin, Taliban’la işbirliğini ise askeri alanda gerçekleştirmiş durumda. Taliban Afganistan’ın başta Logar vilayeti olmak üzere, kontörlündeki çeşitli bölgelerde Çin’in yatırımlarını ve teknik personelini koruyucu bir rol üstlenmiş durumda.
Afgan hükümeti, şu an için Çin’in ülkeye asker gönderme teklifini reddetse de, ABD ve NATO ülkelerinin Afganistan’dan tamamen çekilmesinin ardından ülkede tekrar bir iç savaşın patlak verilebileceği hükümet sözcülerinin bile dilindeyken gelişen bu durumlar karşısında Afganistan hükümetinin Çin’e karşı ne kadar sağlam durabileceği merak konusu.